Usuwanie zbędnych domieszek

W czyszczeniach późnych na pierwszy plan wysuwa się eliminowanie ujemnego wpływu na jakość młodnika, wywieranego przez rozpieracze i drzewa, które stają się rozpieraczami. Wczesne ich rozpoznanie i usunięcie jest dla młodnika bardzo korzystne i podnosi jego wartość hodowlaną.

Rozpieracz to drzewo wyróżnione zasadniczo w uprawach i młodnikach, które w porównaniu z drzewami tego samego wieku i gatunku w otoczeniu nieznacznie przewyższa je pod względem wysokości, ale cechuje go większa długość i stromy przebieg gałęzi, mimo niezbyt ostrych kątów pachwinowych (sosna). Dlatego też jego wierzchołki znajdują się stale w pełnym świetle, dzięki czemu jest on żywotniejszy (grubszy i dłuższy), a rozpierając się na boki wrasta w przestrzeń życiową drzew sąsiednich, silnie ograniczając ich możliwości wzrostowe.

Przerost to drzewo o zasadniczo prawidłowej budowie morfologicznej, lecz wysokością dominujące nad swym otoczeniem przez okres co najmniej kilkuletni. Przerosty wyróżnia się w zasadzie tylko w młodocianym okresie wzrostu drzewostanu. Wpływ przerostu na otoczenie jest uwarunkowany różnicą wysokości, dzielącą go od drzew sąsiednich oraz odległością tych drzew, a także kierunkiem strony świata, od której z nim sąsiadują. W pierwszych latach fazy młodnikowej zapewnia sobie pozycję dominującą, gdy jego ostatnio roczny okółek usytuowany jest powyżej wierzchołków drzew sąsiednich.

Przedrost to drzewo starsze i wyższe niż rosnące obok okazy tego samego gatunku. Przedrosty wyróżnia się zasadniczo w początkowych fazach rozwojowych drzewostanu.

Często rozpieracze pozostałe z okresu odnowienia lub występujące w nie pielęgnowanych dotąd młodnikach zajmują dużo miejsca i radykalne ich usunięcie mogłoby spowodować powstanie większych luk, niepożądanych ze względu na ochronę gleby i potrzeby w zakresie kształtowania otoczenia. W takich wypadkach zamiast całkowitego ich wycięcia powstrzymuje się ich nadmierny wzrost przez skrócenie gałęzi, silniejsze podkrzesanie bądź przez ogłowienie na wysokości zabezpieczającej wiotkiemu jeszcze otoczeniu potrzebne przez pewien czas oparcie. Często stosuje się ogłowienie połączone z silnym skróceniem pędów bocznych. Ogłowienie sprawia, iż rozpieracze z elementów głuszących stają się pożytecznymi, ponieważ zaczynają pełnić funkcję pielęgnacyjną. Wycinanie drzewek szkodliwych przy powierzchni gruntu nie zawsze w tym stadium jest dobrym rozwiązaniem. Powoduje ono silne przerwanie zwarcia, a w efekcie nadmiernie zwiększa grubość gałęzi oraz szerokość koron i mniej intensywne staje się obumieranie gałęzi dolnych okółków. Wycinanie rozpieraczy przy ziemi jest poza tym zdecydowanie bardziej pracochłonne niż ogławianie.

Całych grup rozpieraczy, o szeroko rozpostartych koronach, nie trzeba przerzedzać, lecz przeciwnie - należy starać się utrzymać je w silniejszym zwarciu, które przyspiesza proces oczyszczania. Ujemne oddziaływanie grup czy kęp rozpieraczy na otoczenie łagodzi się przez podkrzesanie lub przycięcie bocznych gałęzi na obrzeżach grupy. Należy pamiętać, że w młodnikach sosnowych i mieszanych z udziałem sosny o słabym zwarciu radykalne usunięcie większej liczby rozpieraczy nie wpływa na poprawę jakości drzewostanu, lecz powoduje przeciwne skutki. Przerwanie zwarcia sprzyja formowaniu się nowych rozpieraczy i po kilku latach powstaje sytuacja podobna jak przed czyszczeniem. Usunięcie rozpieraczy w młodnikach sosnowych należy rozłożyć na kilka etapów. W młodnikach mieszanych o dobrym zwarciu poważniejsza redukcja lub nawet całkowite usunięcie rozpieraczy nie przedstawia większych trudności i może być przeprowadzone stosunkowo szybko. Szczególną opieką należy otoczyć grupy i kępy podrostów sosnowych, powstałych z odnowień naturalnych po usunięciu górnego okapu. Kępy te powinny być nadal utrzymywane w silnym zwarciu. Wybijające się tu ponad otoczenie, dobrze uformowane drzewa często nie są rozpieraczami, ale drzewami pełnowartościowymi, które przy wolnym dostępie światła mogą się łatwo przekształcić w wadliwe, jeżeli nieuważnie rozluźni się wokół nich zwarcie.

Nie należy usuwać drzew silnie ugałęzionych i szkodzących otoczeniu, jeżeli stanowią ginący, rodzimy gatunek. Drzewami szkodliwymi w młodniku bywają często przedrosty. W okresie czyszczeń późnych podchodzi się do nich mniej tolerancyjnie niż w odnowieniach.

Przedrosty występujące w młodnikach można podzielić na dwie kategorie. Pierwsza to wartościowe domieszki, reprezentowane przez dobrze ukształtowane drzewa, o prawidłowej formie strzały i korony, wiążące się harmonijnie z otoczeniem. Takie przedrosty pozostawia się najczęściej bez zabiegów. Dobrze ukształtowane przedrosty, nie wiążące się z otoczeniem, włącza się do drzewostanu przez odpowiednie cięcie korony. Tworzą one zaczątek struktury wielowarstwowej w młodniku i stanowią pożądaną domieszkę produkcyjną. Drugą kategorię przedrostów stanowią drzewa nie rokujące widoków ze względu na formę korony oraz strzały i nie wiążące się z otoczeniem. Takie przedrosty należy usunąć lub unieszkodliwić przez ogławianie, podkrzesywanie lub przycinanie na bezpieńki.

Sposób postępowania ze szkodliwymi przedrostami zależy od miejscowych warunków. Stopniowe usuwanie ich z młodnika będzie właściwe wtedy, gdy ma się pewność, że po pierwszym zabiegu pielęgnacyjnym nastąpią w porę następne. Gdy tej pewności nie ma, lepiej cięcia wykonać od razu w pewnym zakresie, stosując odpowiedni sposób unieszkodliwiania przedrostów. Radykalne usunięcie przedrostów może być stosowane tylko w ostateczności. Pozostawienie wadliwych przedrostów w młodniku jest uzasadnione w podobnych wypadach, w jakich dopuszcza się tolerowanie rozpieraczy.