Urodzajność gleby to zrelatywizowana w stosunku do konkretnych gatunków roślin zdolność gleby do zaspokajania tych wymagań, które rzutują na plonowanie, tj. na produkcję tej części masy roślinnej, która ma bezpośrednie znaczenie użytkowe.

Miarą urodzajności gleby jest plon (urodzaj) wyprodukowany w jednostce czasu z jednostki powierzchni.

Im większa część masy roślinnej ma znaczenie użytkowe (jak w przypadku drzew), tym bardziej zacierają się różnice między produktywnością a urodzajnością gleb.

Wyróżnia się dwa pojęcia urodzajności gleby: urodzajność potencjalną i urodzajność aktualną.

Urodzajność aktualna oznacza urodzajność, która odpowiada obecnemu sposobowi zagospodarowania lub obecnemu stanowi siedlisk (gleby).

Urodzajność potencjalna to taka, którą miałoby dane siedlisko (gleba) w stanie optymalnym. To pewien pułap, który może być osiągnięty przy możliwie najlepszym sposobie zagospodarowania. Urodzajność potencjalną można podnieść, jeśli zaistnieje w przyszłości możliwość zastosowania nowych, skuteczniejszych metod gospodarowania naturalnymi siłami siedliska, a głównie gleby.

W przypadku lasu, głównym kryterium oceny urodzajności siedliska jest drzewostan (jego produktywność, skład gatunkowy, bonitacja, przebieg wzrostu, zdolność do odnowienia).

Urodzajność gleb ma charakter dynamiczny, uwarunkowany działaniem wszystkich czynników wpływających na rośliny. W każdym siedlisku urodzajność gleby zależy od dostatecznego współdziałania wszystkich grup czynników w optymalnym stosunku.

Od poznania i uzupełnienia względnego braku jakiegoś czynnika lub grupy czynników zależy zwiększenie plonów z naszych gleb. Każde siedlisko ma swoje słabe strony, które należy poznać i ulepszyć poprzez odpowiednie zabiegi agrotechniczne, fitomelioracyjne oraz należytą ochronę środowiska glebowego przed czynnikami degradującymi jego aktualne zdolności produkcyjne.