Twardziel

Starsze drewno, tzw. twardziel albo drewno twarde, funkcjonuje tylko jako element wzmacniający pnie.

Twardziel różni się zwykle od jasnego bielu ciemniejszą barwą, powstałą na skutek odkładania się w niej substancji konserwujących, jak żywice, gumy i garbniki. Dzięki tym substancjom ta część drewna, w której one występują, jest bardziej odporna na działanie różnych czynników niszczących, przede wszystkim grzybów powodujących rozkład drewna.

Twardziel różni się od bielu nie tylko ciemniejszym zabarwieniem, lecz także mniejszą zawartością wody, większym ciężarem, większą twardością. Drewno twardzieli trudniej nasyca się impregnatami niż drewno bielu.

Czasem twardziel nie różni się barwą od bielu i wówczas nazywamy ją twardziela niezabarwioną (w przeciwnym wypadku mamy twardziel zabarwioną lub po, prostu twardziel). Niekiedy zabarwienie twardzieli występuje dopiero po ścięciu drzewa, gdy drewno zostanie wystawione na bezpośrednie działanie powietrza i światła.

Barwniki nadające charakterystyczną barwę twardzieli są różnego pochodzenia. Przeważnie jednak ciemną barwę nadają drewnu produkty utleniania substancji garbnikowych.

Pod względem zróżnicowania drewna na część zewnętrzną — przewodzącą wodę i wewnętrzną — nie przewodzącą wody, możemy wśród roślin drzewiastych wyróżnić cztery zasadnicze grupy drzew:

Stosunek bielu do twardzieli jest zmienny. Zależy on od gatunku i wieku drzewa, warunków siedliskowych itp. U gatunków twardzielowych biel obejmuje od kilku (np. cis) do kilkunastu (np. sosna) słojów rocznych. Na przekroju podłużnym pnia szerokość bielu wykazuje wahania. Od szyi korzeniowej do połowy długości pnia szerokość bielu maleje, a w górnej jego części ponownie wzrasta, w wierzchołkowej zaś niekiedy zajmuje całą powierzchnię przekroju. Drzewa młode zawierają stosunkowo więcej bielu niż drzewa stare. Wszystkie drzewa twardzielowe w okresie młodocianym mają wyłącznie drewno bielaste.

Proces wytwarzania twardzieli u większości gatunków drzew, w zależności od klimatu, położenia i siedliska, następuje między 20 a 40 rokiem życia. Zjawisko to polega na zmianach strukturalnych, chemicznych, anatomicznych i fizjologicznych zachodzących w komórkach drewna.

Przyczyny natury anatomicznej, powodujące zanik zdolności przewodzenia wody w twardzieli, mogą być różne. U gatunków liściastych może mieć miejsce zasklepianie naczyń przez wcistki, które najpierw zamykają światło naczyń szerszych, a później wąskich. Pewna część naczyń zostaje zasklepiona przez wcistki jesienią przy opadaniu liści, większość natomiast ulega zamknięciu dopiero latem następnego roku, gdy zjawią się nowe, szerokie naczynia. U iglastych wcistki w twardzieli powstają tylko w przewodach żywicznych, cewki natomiast nie są przez nie zasklepiane.

Elementy tkanki przewodzącej mogą tracić zdolność przewodzenia nie tylko przez zasklepienie ich przez wcistki. Na przykład u iglastych cewki tracą tę zdolność wówczas, gdy ściany zamykające w jamkach lejkowatych wygną się tak, że zatyczki (torusy) zamkną wyloty jamek. Wnętrze cewek zapełnia się wtedy substancjami żywicznymi. U liściastych zatkanie światła naczyń może nastąpić w wyniku nagromadzenia się różnych substancji organicznych (żywice, gumy, garbniki) lub mineralnych (węglan wapnia). Spośród komórek żywych najpierw drewnieją, a następnie obumierają komórki miękiszu włóknistego i żywe włókna, a dopiero później komórki miękiszu drzewnego. Substancje twardzielowe, tj. te, które gromadzą się w elementach drewna twardzielowego, zjawiają się zwykle najpierw w żywych komórkach rdzenia, promieni drzewnych i miękiszu drzewnego, a dopiero stamtąd przenikają do innych komórek, napełniając ich wnętrze lub przesycając ich ściany.

Zobacz także na fałszywą twardziel a także biel.

t/twardziel.txt · ostatnio zmienione: 2014/03/28 18:55 (edycja zewnętrzna)