Powierzchnia szkółek w danej jednostce terenowej wynika przede wszystkim z zapotrzebowania na sadzonki drzew i krzewów leśnych, rzadziej ozdobnych, w ciągu dłuższego czasu, najlepiej zbieżnego z okresem obowiązywania planu hodowli i urządzania lasu, a także z możliwościami zbytu materiału sadzeniowego innym odbiorcom krajowym i zagranicznym. Tylko w odniesieniu do własnych potrzeb wielkość produkcji szkółkarskiej da się dość precyzyjnie określić na podstawie zadań w zakresie zakładania upraw leśnych związanych z odnawianiem lasu i zalesianiem gruntów porolnych lub nieużytków, poprawek i uzupełnień, dolesień, wprowadzania podszytów i zakładania różnego rodzaju plantacji oraz zadrzewień, a także związanych z hodowlą selekcyjną.

Wielkość powierzchni produkcyjnej szkółki zależy w znacznym stopniu od przyjętego płodozmianu, związanej z nim rotacji i zmianowania.

Zmianowanie w szkółce to następstwo sadzonek różnych gatunków drzew i ewentualnie innych roślin uprawianych po sobie w określony sposób na tym samym polu w danych warunkach klimatycznych i glebowych, które uwzględnia ich wymagania i wpływ na glebę oraz występowanie chwastów, a także chorób i szkodników.

Płodozmian obejmuje przyjęty schemat zmianowania zaplanowany na dłuższy okres dla całego obszaru szkółki podzielonego na pola, z których każde odpowiada jednej lub kilku działkom produkcyjnym, lub kwaterom, a wyjątkowo oddzielnym grzędom.

Rotacja to pełny cykl upraw w płodozmianie kolejno następujących po sobie roślin, obejmujący z reguły także ugór zielony, a ewentualnie w razie dużego zachwaszczenia lub zagrożenia przez choroby bądź szkodniki, również ugór czarny. Może ona trwać 3,4,5 lub niekiedy więcej lat. Podana liczba lat odpowiada liczbie pól płodozmianu.

Przy ustalaniu wielkości powierzchni produkcyjnej szkółki oprócz płodozmianu należy uwzględnić przede wszystkim najwyższe w założonym okresie planowania zapotrzebowanie roczne na sadzonki generatywne lub wegetatywne określonych gatunków, o wymaganym wieku i sposobie produkcji, co wyrażane jest skrótowo symbolem produkcyjnym, uzupełnionym ewentualną dodatkową informacją o tym, czy system korzeniowy był kształtowany oraz czy jest on nagi (odsłonięty), czy zakryty bryłką gleby lub podłoża. O powierzchni decydować będzie też technologia produkcji szkółkarskiej oraz to, w jakim zakresie będzie się ona odbywać w szkółkach odkrytych, zespolonych lub scalonych bądź podokapowych na glebie mineralnej, a w jakim — metodami bardziej intensywnymi na specjalnie przygotowanych podłożach na odkrytej powierzchni lub pod osłonami z folii bądź szkła. Przy ustalaniu liczby potrzebnych sadzonek należy uwzględnić dodatkową rezerwę 10—25% dla pokrycia ewentualnych ubytków produkcyjnych.

O gatunku i symbolu produkcyjnym potrzebnych corocznie sadzonek decyduje typ siedliskowy lasu, w którym będą one użyte, a o ich liczbie przyjęta więźba sadzenia. Wynika z niej, po uwzględnieniu przewidywanej wydajności wschodów lub odsetka ukorzenienia zrzezów, zapotrzebowanie na powierzchnię potrzebną do produkcji jednorocznych sadzonek pochodzenia generatywnego lub wegetatywnego. Do produkcji starszych sadzonek potrzebna jest powierzchnia tyle razy większa, ile lat ma liczyć materiał dojrzały do sadzenia. Przy produkcji przesadek o wielkości potrzebnej powierzchni decyduje więźba szkółkowania siewek lub sadzonek wegetatywnych oraz liczba lat wzrostu po zaszkółkowaniu.

Powierzchnię potrzebną w danym płodozmianie do wyprodukowania wyłącznie sadzonek nieszkółkowanych, najczęściej siewek określonego gatunku, lub tylko do ich zaszkółkowania można wyliczyć wzorem:

P = Nl / n x K x L

gdzie:

P — powierzchnia w arach,

N — ogólna liczba potrzebnych corocznie sadzonek,

n — wydajność dojrzałych sadzonek z 1 ara,

K — liczba lat, w czasie których możliwa jest produkcja sadzonek danego gatunku w czasie jednej rotacji w płodozmianie,

L — liczba pól odpowiadająca liczbie lat trwania rotacji w płodozmianie,

l — liczba lat potrzebnych do wyprodukowania dojrzałych sadzonek, równa ich wiekowi.

Jeżeli pełny cykl produkcji sadzonek danego gatunku obejmuje zarówno produkcję materiału wyjściowego jak i jego szkółkowanie, wzór na obliczenie potrzebnej powierzchni przybierze postać:

P = N / K (l1 / n1 + l2 / n2) x L

gdzie:

l1, — liczba lat potrzebnych do wyprodukowania materiału nadającego się do szkółkowania,

n1, —wydajność z 1 ara sadzonek nieszkółkowanych,

l2 — liczba lat produkcji sadzonek po zaszkółkowaniu,

n2 — liczba przesadek na powierzchni 1 ara (P, N, K, L — jak we wzorze 1). Zwykle K = l1 + l2.

Wyniki obliczeń dotyczące powierzchni zajętej każdego roku (pierwszy człon równań) najlepiej zaokrąglić do pełnych arów i pomnożyć przez L. Wyliczona w ten sposób powierzchnia całkowita obejmuje także, zgodnie z założeniami przyjętymi dla danego płodozmianu, powierzchnię ugoru zielonego i ewentualnie w razie potrzeby również ugoru czarnego. Ustaloną dla poszczególnych gatunków powierzchnię należy zsumować, aby otrzymać ogólną powierzchnię produkcyjną szkółki. Do tej powierzchni dobrze jest dodać powierzchnię rezerwową, wynoszącą do około 25% wyliczonej, dla umożliwienia pokrycia nieprzewidzianych potrzeb na materiał sadzeniowy.

Ustaloną powierzchnię rozdziela się możliwie równomiernie między działki produkcyjne. Ich liczba powinna być odpowiednikiem lub wielokrotnością liczby lat trwania rotacji (pól) realizowanego płodozmianu. Całkowita powierzchnia manipulacyjna jednej działki wynika z przyjętego podziału wewnętrznego na kwatery, powierzchni zajętej przez drogi, ścieżki między grzędami i pasy przeznaczone pod instalację deszczowni oraz do nawrotu ciągników i narzędzi mechanicznych. Szerokość kwater, rozdzielonych wewnętrznymi drogami, powinna być wielokrotnością szerokości grzęd (zwykle 1 m), zajmowanych pod siew lub szkółkowanie wraz ze ścieżkami dla przejazdu kół ciągnika (razem około 1,5 m) oraz pasów zajętych ewentualnie przez instalację stałej deszczowni. Jeżeli kwatery nie dzieli się na grzędy, to jej szerokość jest wielokrotnością odstępów między rzędami lub taśmami siewnymi lub rzędami przesadek.

Całkowita szerokość działki, na której mają być produkowane sadzonki gatunków światłożądnych i mało wrażliwych na przymrozki, a więc nie wymagających osłony, nie powinna przekraczać 100 m. Przy produkcji w szkółce zespolonej sadzonek gatunków cienioznośnych, bardziej wrażliwych na wahania termiczne i wilgotnościowe, czyli wymagających osłony, należy brać pod uwagę to, że istotny wpływ otaczającego drzewostanu na warunki mikroklimatyczne i glebowe sięga najwyżej na odległość równą podwójnej wysokości drzew.

Długość działek produkcyjnych może dochodzić do 300 m. Drogi mają szerokość 3—6 m, pasy nawrotu zaś 8—10 m. Jest wygodnie, gdy powierzchnia objęta produkcją sadzonek wynosi 0,5, 1,0 lub 1,5 ha, a powierzchnia grzędy 0,5 lub najlepiej 1 ar. Taka grzęda powinna być zajęta tylko przez sadzonki jednego gatunku o jednakowym symbolu produkcyjnym. Ułatwia to znacznie planowanie zabiegów uprawowych i płodozmianu. Zwykle produkcja sadzonek w danej jednostce odbywa się w kilku szkółkach. W większych szkółkach o powierzchni produkcyjnej powyżej 3 ha należy przewidzieć układ dróg łączących poszczególne działki, a w ich pobliżu miejsce na pomieszczenie socjalne, garaże lub wiaty na maszyny, podręczny warsztat, magazyny materiałów i chemikaliów, przechowalnie nasion i sadzonek, sortownię i pakownię sadzonek, kompostowanie, zbiornik wodny, urządzenia elektryczne i instalację deszczowni oraz stację meteorologiczną.

Jeżeli produkcja sadzonek w szkółce prowadzona jest nie tylko w sposób tradycyjny na glebie mineralnej, lecz także w specjalnie przygotowanych podłożach na powierzchni odkrytej lub pod osłonami z folii lub szkła, należy przewidzieć powierzchnię pod odpowiednią lokalizację potrzebnych obiektów dodatkowych, jak np. skład materiałów na podłoża, grzędy i skrzynie, niskie osłony i namioty foliowe, inspekty i szklarnie oraz szkółkę kontenerową. Cały teren szkółki, na którym zlokalizowano działki produkcyjne i inne obiekty oraz pasy przylegającego do nich drzewostanu o szerokości co najmniej 30—50 m, powinien być ogrodzony.

Plan zagospodarowania szkółki musi uwzględniać gatunek i symbol produkowanych sadzonek oraz zastosowane w danym płodozmianiezmianowanie. Plan taki znacznie łatwiej opracować, jeżeli produkowane są tylko sadzonki nieszkółkowane, np. siewki, a znacznie trudniej, gdy produkowane są także przesadki. Przy sporządzaniu takiego planu należy uwzględnić zmiany zachodzące w czasie na poszczególnych polach płodozmianu.

Wybór płodozmianu zależy nie tylko od tempa, w jakim dana gleba ulega procesowi zmęczenia, ale także od czasu produkcji sadzonek. Liczba lat trwania rotacji (pól) w płodozmianie jest bowiem równa wiekowi najstarszych produkowanych sadzonek, powiększonemu o jeden rok (możliwy tylko ugór zielony lub tylko czarny, bądź ich kombinacja w ciągu sezonu wegetacyjnego — najpierw ugór zielony, a potem czarny), a raczej wyjątkowo o dwa lata w pierwszym roku ugór zielony, a w drugim czarny, lub w razie potrzeby na odwrót. Ze względów ekonomicznych powierzchnia przeznaczona do produkcji sadzonek powinna być w czasie realizacji płodozmianu wykorzystywana co najmniej przez dwa lata. Natomiast przerwa w produkcji przeznaczona na ugorowanie również powinna z reguły trwać nie dłużej niż rok. Najmniejszą jednostką powierzchniową realizacji płodozmianu jest pole, złożone z jednej lub kilku działek produkcyjnych, a w ostateczności kwater.

Warunkiem realizacji założonego planu produkcyjnego jest zapewnienie stałego zaopatrzenia szkółki w potrzebne nasiona lub materiał do wegetatywnego mnożenia. Dlatego też szkółka powinna mieć możliwość korzystania z nasion długookresowo przechowywanych w chłodni i odpowiednio przysposobionych do kiełkowania, a także z namiotów lub szklarni do ukorzeniania zrzezów.

Zgodnie z zasadami prawidłowego zmianowania, należy się starać, aby na danej powierzchni uprawiać najpierw sadzonki najbardziej wymagające, a dopiero później coraz mniej wymagające. Układ grzęd zajętych na oddzielnych działkach produkcyjnych w obrębie pól płodozmianu przez sadzonki poszczególnych gatunków należy dostosować do ich wymagań oraz warunków otoczenia i stopnia osłony. Po zakończeniu cyklu produkcji sadzonek następuje ugorowanie związane z wprowadzeniem roślin przeznaczonych na nawóz zielony lub, gdy jest to niezbędne, z utrzymaniem gleby w czarnym ugorze połączone z ewentualnym zwalczaniem chemicznym chwastów, chorób lub szkodników.