Sosna wejmutka

SOSNA WEJMUTKAPinus strobus L.

Pochodzenie i występowanie

Sosna wejmutka występuje w południowo-wschodniej części Kanady i na północno-wschodnich obszarach USA. Rośnie w dorzeczu rzeki św. Wawrzyńca i masywie Appalachów, gdzie sięga wysokości 1600 m npm. Należy do sosen obcego pochodzenia, najdawniej wprowadzonych upraw zarówno w Europie (około połowy XVI wieku — Francja), jak i w Polsce (1798 r.) (Seneta 1973).

Wymagania siedliskowe

Klimat

Jest drzewem klimatu umiarkowanie kontynentalnego, chłodnego i dość wilgotnego. Wysokość opadów wynosi od 500 mm (Minnesota) do 2000 mm (Georgia) (Bellon i in. 1977). W Polsce gatunek ten znajduje dobre możliwości wzrostu i rozwoju, odpowiadające warunkom panującym na środkowych obszarach swego zasięgu.

Światło

Sosna wejmutka W młodości znosi ocienienie lepiej niż sosna zwyczajna, lecz gorzej niż świerk (Materiały ETH).

Temperatura

Średnie roczne temperatury powietrza na obszarach występowania wejmutki w USA wynoszą od 0°C w północnej części zasięgu do 11 °C w jego części południowo-wschodniej. Średnie temperatury lipca wahają się od 16°C do 22°C, a stycznia od -20°C do 0°C. Absolutne minima wynoszą od -46°C do -25°C, a absolutne maksimum wynosi 43°C (Bellon i in. 1977).

Wilgotność

Ma większe wymagania pod względem wilgotności niż sosna zwyczajna. Nie znosi suszy oraz wody zastojowej.

Gleba

W warunkach naturalnego występowania rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych. W domieszce spotykana jest na piaskach i glebach zdegradowanych oraz kamienistych. Uważa się, iż jest dobrze przystosowana do krajowych warunków glebowych. Nie ma specjalnych wymagań co do żyzności, ale najlepsze efekty daje na średnio żyznych glinach piaszczystych i piaskach gliniastych, świeżych, umiarkowanie wilgotnych i głębokich. Nie odpowiadają jej gleby: suche, na podłożu wapiennym oraz ze złą aeracją. Jest bardzo wrażliwa na brak potasu w glebie. Wywiera korzystny wpływ na glebę, szczególnie gdy rośnie ze świerkiem (Bellon i in. 1977, Materiały ETH).

Siedliskowe typy lasu

Za najodpowiedniejsze siedliska dla sosny wejmutki uznaje się bór mieszany świeży i las mieszany świeży (Bellon i in. 1977). Bardzo dobre efekty osiąga także na siedliskach lasu górskiego (m.in. w Zawoi i Krynicy). Zalecana jest na siedliska II/III bonitacji sosny zwyczajnej (Ilmurzyński 1969).

Zagrożenia abiotyczne

Wejmutka jest w Polsce gatunkiem w pełni mrozoodpornym i nie zagrożonym przez przymrozki. Dzięki elastycznym gałązkom jest ona odporna na wiatr i okiść, narażona jest natomiast na uszkodzenia przez grad (delikatne igły i gałązki). Największe niebezpieczeństwo dla niej stanowi w młodym wieku zwierzyna płowa, a później w fazie młodnika rdza pęcherzykowata wejmutki (Bellon i in. 1977, Materiały ETH).

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe

Ocena stopnia wrażliwości wejmutki na oddziaływanie niektórych gazów trujących jest niekiedy rozbieżna. I tak np. według Departamentu Rolnictwa USA zaliczana jest do III grupy gatunków wrażliwych na SO2 (Greszta 1987), a w ujęciu Akkermanna (1987) znajduje się w grupie II. Jest ona natomiast bardzo wrażliwa na działanie O3 i wrażliwa na NaCl.

Ocena wzrostu wejmutki na terenie Okręgów Przemysłowych Górnośląskiego i Krakowskiego wykazała, że 10-letnie okazy tego gatunku (75% przeżycia) ustępowały pod względem procentu przeżycia dębowi czerwonemu (82%) i sośnie czarnej (81%) oraz modrzewiowi europejskiemu (79%). Wejmutce ustępowały natomiast: choina kanadyjska (57%), żywotnik zachodni (44%) i jedlica (33%). Pod względem wysokości po 10 sezonach wejmutka ustępowała modrzewiowi europejskiemu i dębowi czerwonemu, a przewyższała: choinę kanadyjską, sosnę czarną, daglezję zieloną i żywotnik zachodni (Latocha, Hawryś 1976). Biorąc pod uwagę uszkodzenia przemysłowe drzew, wejmutka jest zaliczana do gatunków słabo odpornych (grupa III).

Wejmutka wykazuje duże zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe pod wpływem działania imisji przemysłowych. I tak np. klony wejmutki, uznane za wrażliwe i odporne na SO2, wykazały spadek fotosyntezy odpowiednio o 26,7% i 10,1% w stosunku do warunków kontrolnych (bez SO2). Stwierdzono szkodliwość działania SO2 przed wystąpieniem zewnętrznych symptomów uszkodzeń. Działanie SO2 spowodowało zahamowanie o 4,0 do 0,5% przyrostu igliwia odpowiednio u klonów wrażliwych i odpornych. Przedstawione wyniki wskazują, że ocena szkodliwości działania SO2 oparta wyłącznie na obserwacji objawów zewnętrznych może być obarczona błędem (Eckert, Housten 1980).

Wzrost i produkcyjność

Uznana jest za gatunek szybko rosnący, ustępuje jednak pod tym względem jedlicy. Szybki wzrost rozpoczyna po upływie 8-10 lat życia. W okresie 10-20 lat przyrost bieżący roczny wysokości może przekraczać 1 m. W wieku 40 lat osiąga około 18 m wysokości i 18-22 cm pierśnicy.

Sosna wejmutka

W USA w wieku rębności (60-80 lat) osiąga pierśnicę 30-40 cm i wysokość 24-30 m. Maksymalne wymiary wynoszą 66 m wysokości i 180 cm pierśnicy (Bellon i in. 1977).

W Polsce (siedlisko lasu mieszanego świeżego — Kraina II), w drzewostanach w wieku 80 lat osiąga średnią wysokość 28 m i pierśnicę 39,8 cm. W warunkach krynickich sosna wejmutka (var. monticola) osiągnęła średnio w wieku 40-45 lat wysokość 19,1 m i pierśnicę 30,7 cm, a maksymalne wartości tych cech wynosiły odpowiednio: 20,5 m i 44 cm (Jaworski, Majerczyk 1975). Na dwóch powierzchniach w Zawoi wejmutka w wieku 93 lat uzyskała średnie wysokości 25,5 i 29,4 m oraz pierśnicę 44,9 i 40,5 cm (Fabijanowski i in. 1980).

Zasobność drzewostanów lub kęp wejmutkowych na niżu wynosiła przykładowo:

  • w wieku 80 lat — 560 m³/ha (LMśw Kraina II),
  • w wieku 160 lat — 527 m³/ha (Bśw Kraina V) (Bellon i in. 1977).

W Zawoi w wieku 93 lat drzewostany wejmutkowe wykazały zasobność 759 i 716 m³/ha (Fabijanowski i in. 1980). Ogólnie można stwierdzić, że drzewostany i kępy wejmutki uzyskują przeciętne wysokości w granicach Ia-II klasy bonitacji sosny. Przeciętne pierśnicę wejmutki są większe od sosny zwyczajnej. Dlatego też w warunkach tego samego siedliska, mimo tej samej wysokości wejmutkę, cechowała większa miąższość niż u sosny (Bellon i in. 1977).

Odnawianie

Przy większym udziale wejmutka odnawia się u nas naturalnie. Do upraw i odnowień naturalnych wprowadzana jest przez sadzenie jako domieszka szybko rosnąca. Do tego celu wykorzystuje się dwulatki, a na terenie silnie zachwaszczonym trzylatki szkółkowane (1/2), wysadzając je w więźbie 1,5 x 1,5 m, (2 x 2 m), w grupowej formie zmieszania. Nie należy ich jednak wysadzać po 1 sztuce, gdyż rozrastają się wtedy na boki i ograniczają wzrost drzew sąsiednich. Z uwagi na rdzę pęcherzykowatą należy unikać upraw jednogatunkowych. Konieczna jest domieszka świerka, modrzewia, buka lub dębu czerwonego oraz w miarę możności stosowanie materiału sadzeniowego odpowiedniego pochodzenia, tj. z drzew odpornych na rdzę. Sposób przygotowania gleby należy dostosować do gatunku głównego, sadzimy zaś w jamkę. Wejmutka nadaje się do upraw plantacyjnych. Zasady hodowli wejmutki na tego typu uprawach są takie same jak jedlicy.


Źródło: Jaworski A. „Charakterystyka hodowlana drzew leśnych” Kraków 1995

s/sosna-wejmutka-charakterystyka-hodowlana.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)