Rdza sosnoskrętna (skrętak sosny)

Sprawca: Melampsora pinitorqua Rostr.

W drzewostanach iglastych choroba poraża sosnę zwyczajną (mniej kosodrzewinę i wejmutkę, we Włoszech także Pinus pinea, P. pinaster i P. nigra), a z liściastych — osikę, topolę białą i topolę szarą. Najgroźniejsza jest dla sosen 1—12-letnich. Porażeniu ulegają jednoroczne rosnące jeszcze pędy sosen.

Objawy

Skrętak sosny Na tegorocznych głównych i bocznych pędach sosny pojawiają się na przełomie maja i czerwca ciemnożółte brodawki (pyknia), a wnet potem blado-brunatne poduszeczki grzybniowe długości 1—3 mm. Pęd w miejscu porażonym, których może na nim być więcej niż jedno, zamiera, przegina się w dół i później, powyżej chorej strefy, znowu się wyprostowuje. W ten sposób powstaje charakterystyczne zniekształcenie, które pociąga za sobą dalsze zaburzenia wzrostowe, wyrażające się np. w nienormalnym proliferacyjnym pączkowaniu (wtedy spotyka się np. 12 zamiast 6 pączków na szczytach pędów), tworzeniu rozetkowatych pędów z krótszymi igłami i niedorozwiniętymi pączkami centralnymi itp. W okresie po ukazaniu się ecjów można na dolnej stronie liści osiki (rzadziej białodrzewu i topoli szarej) zauważyć początkowo brunatne, a później prawie czarne plamki (uredia i telia).

Sprawca

Poduszeczki ecjalne na pędach sosnowych są złożone z występujących w łańcuszkowym układzie mas zarodników wiosennych grzyba Melampsora pinitorqua (Basidiomycotina, Uredinales), nie okrytych żadną ścianą. Grzybnia patogena nie zimuje w porażonych pędach. Za pomocą ecjospor następuje z kolei zakażenie liści drugiego gospodarza (głównie osiki), w następstwie czego na dolnej stronie tych liści ukazują się coraz liczniejsze uredia grzyba, a po nich (częściowo też razem z nimi)— telia. Te ostatnie tworzą się w postaci zwartych skupień jednokomórkowych teliospor pod skórką liścia. Po przezimowaniu na opadniętych liściach teliospory kiełkują w podstawki, na których powstają zarodniki podstawkowe, a za pomocą nich grzyb zakaża tegoroczne pędy sosnowe. Zarodniki podstawkowe unoszone przez prądy powietrza stosunkowo szybko tracą zdolność kiełkowania i po przebyciu zaledwie około 300 metrów nie są już groźne dla sosny.

Warunki sprzyjające

Chorobie sprzyja przede wszystkim obfite występowanie drugiego gospodarza, jako że patogen musi odbyć pełny cykl rozwojowy na obu gospodarzach, aby utrzymać się przy życiu (bezwzględnie heterogeniczny łańcuch zarazkowy). Wybitnie sprzyjająco wpływa także wilgotna wiosna (sucha wręcz nie dopuszcza do rozwoju choroby). Wreszcie nie bez znaczenia może tu być rasowa podatność sosny, jeżeli taka jest reprezentowana w uprawie.

Ochrona

Stosuje się tu usuwanie osiki (i ewentualnie także innych drugich gospodarzy) z kultur i młodników sosnowych, jak również z pobliża tych obiektów (w odległości do około 400—500 m), ponadto wprowadzanie domieszki innego gatunku, niepodatnego na patogena, np. świerka. Domieszkę po minięciu niebezpiecznego dla sosny wieku (12—15 lat) można usunąć. Domieszka taka może w poważnym stopniu ochraniać sosnę przed wiosennym zakażeniem jej pędów.


Źródło: Karol Mańka i Małgorzata Mańka „Choroby drzew i krzewów leśnych” Warszawa 1993

r/rdza-sosnoskretna-skretak-sosny.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)