Przechowywanie materiału sadzeniowego

Konieczność przechowywania sadzonek przeznaczonych do odnowień i zalesień spowodowana jest dwoma względami:

  • potrzebą wydłużenia okresu sadzenia,
  • wymogami prawidłowej agrotechniki na szkółce (jak najwcześniejsze zwalnianie powierzchni do prac polowych i siewów).

Przechowywanie sadzonek produkowanych z odkrytym systemem korzeniowym może być długookresowe (zimowo-wiosenne) oraz krótkookresowe (wiosenne).

Można wyodrębnić trzy rodzaje obiektów do przechowywania sadzonek:

  • doły tradycyjne oraz doły, szopy i piwnice chłodzone lodem lub śniegiem;
  • przechowalnie chłodzone lodem;
  • chłodnie z regulowaną temperaturą powietrza.

Pierwszy rodzaj obiektu można podzielić na trzy warianty:

  • doły tradycyjne bez lodu,
  • doły z lodem (obiekty specjalnie budowane do przechowywania sadzonek),
  • szopy i piwnice z lodem (obiekty przystosowane do przechowywania sadzonek).

Najprostszym i najdawniej stosowanym sposobem przechowywania sadzonek jest tzw. dołowanie, obecnie określane jako przechowywanie w dołach tradycyjnych. Dół tradycyjny zakłada się w miejscach osłoniętych przed promieniami słońca i przed wiatrem, w glebie piaszczystej, nie podmokłej. Najczęściej stosowana szerokość dołu wynosi od 1,5 do 2,0 m, głębokość od 50-80 cm przy przechowywaniu wiosennym, do 70-100 cm przy jesiennym przechowywaniu. Długość dołu zależna jest od wielkości i liczby sadzonek.

Sadzonki w dole układa się niezbyt grubymi warstwami, ukośnie, oddzielając poszczególne warstwy glebą miejscową. Gleba okrywająca korzenie musi być silnie dociśnięta w celu uniknięcia przesychania materiału sadzeniowego. W każdej warstwie umieszcza się jednakową liczbę sadzonek, co ułatwia ich przeliczanie i wydawanie. Dół z sadzonkami należy dokładnie przykryć gałęziami układanymi na żerdziach, matami lub daszkiem ze słomy lub trzciny. Przy końcach dołów pozostawia się w osłonach otwory wentylacyjne o wymiarach 20×40 cm. Otwory te należy odsłaniać w dni pochmurne i deszczowe, a zamykać w słoneczne i suche. Przy długookresowym przechowywaniu, doły z sadzonkami należy okopać rowkiem izolacyjnym o przekroju trójkątnym i głębokości co najmniej 25 cm, zwróconym pochyłym bokiem na zewnątrz. Sadzonki w dole należy zabezpieczyć przed gryzoniami przez nakrycie i obłożenie drobnymi gałązkami jałowca lub wyłożenie trutek. Przed zwierzyną stosować ogrodzenie dołów płotem z siatki. Po zamarznięciu gleby i spadnięciu śniegu doły z sadzonkami przykryć gałęziami lub matami. Doły lokalizowane są przy szkółkach i przy powierzchniach zalesianych lub odnawianych. Doły przy szkółkach służą do przechowywania sadzonek przez wiele lat, zaś doły przy powierzchniach zalesianych i odnawianych użytkowane są zwykle przez jeden rok.

Przygotowując dół z lodem należy na dnie ułożyć jesienią warstwę torfu lub trocin o grubości 15 cm. Podczas mrozów (w styczniu, lutym) dno dołu zalać obficie wodą, aby po zamarznięciu utworzyła się warstwa lodu o grubości 2-3 cm. Następnie lód przykryć warstwą miału torfowego i narzucić śniegu, którego warstwa po udeptaniu powinna wynosić co najmniej 20 cm. Na ubitą warstwę śniegu dać warstwę piasku o grubości 10-15 cm. Na tę warstwę można położyć prowizoryczną, drewnianą podłogę, wykonaną np. z 4-5 cm szerokości listew przybitych w ok. 1 cm odstępach do poprzecznych legarków. Podłoga zapobiega nierównomiernemu osiadaniu sadzonek w czasie stopniowego topnienia zmrożonej warstwy. Dół należy osłonić gałęziami. Czas przechowywania wynosi od kilku dni do 6-8 tygodni. Do przechowywania sadzonek wykorzystywane są ponadto szopy, piwnice, itp. pomieszczenia, które spełniają swoją rolę, o ile funkcjonuje w nich system wietrzenia, np. dymniki, otwieranie pomieszczeń, wentylatory, itp. Obiekty takie są właściwe dla krótkookresowego przechowywania sadzonek w małych szkółkach lub w leśnictwach.

Do długoterminowego przechowywania sadzonek wyjętych jesienią służą przechowalnie chłodzone lodem. Wyróżnia się trzy warianty przechowalni chłodzonej lodem w zależności od sposobu umieszczenia lodu:

  • przechowalnie chłodzone lodem umieszczonym na dnie przechowalni;
  • przechowalnie chłodzone lodem umieszczonym w 1 lub 2 kieszeniach lodowych (małe z 1 kieszenią), średnie i duże z dwiema kieszeniami lodowymi;
  • przechowalnie chłodzone lodem umieszczonym inaczej niż na dnie komory lub w kieszeniach lodowych.

Przechowalnia chłodzona lodem typ IA i IB wg projektu BSiPL

Obiekt wykonany jest jako drewniana (IA) lub murowana (IB) piwnica o wymiarach 11 x6 m, zagłębiona 2 m w gruncie, z jedną kieszenią lodową o szerokości (wraz z obudową) 135 cm. Stosunek objętości lodu do objętości komory składowej powoduje, że warunki mikroklimatyczne w czasie składowania sadzonek są zbliżone do optymalnych.

Przechowalnia chłodzona lodem typ HA i IIB wg projektu BSiPL

Przechowalnia IIA zbudowana jest z drewna, a przechowalnia IIB ma konstrukcję betonową. Budowla ma kształt prostokąta o wymiarach: długość - 10 m, szerokość - 10,4 m, wraz z szerokością 2 komór lodowych. Przechowalnie z jedną i dwoma kieszeniami bez możliwości wjazdu pojazdu mechanicznego stwarzają warunki większej stabilności temperatury i wilgotności powietrza. Wielkość kieszeni lodowych jest dopasowana do wielkości przechowalni. Stosunkowo długo zatem można w tych typach przechowalni utrzymać niskie temperatury i odpowiednią wilgotność powietrza. Przechowalnie te ukształtowały się na terenach północno-wschodnich RDLP, tj. Białystok, Olsztyn a także w południowych RDLP, np. Krosno, Katowice. Są to wcześniejsze konstrukcje dobrze wkomponowane w otoczenie szkółek i spełniające dobrze rolę wiosennego krótkookresowego przechowywania sadzonek.

Dół - lodownia wg projektu RDLP Szczecinek

Konstrukcja przechowalni o wymiarach 9,5 x 34,5 m jest wykonana z drewna, a ściany boczne z prefabrykatów. Kamionkowe koryta dla lodu osadzone są wewnątrz komory składowej, przy dłuższych ścianach. Przechowalnia ta z możliwością wjazdu dowolnego środka transportu, stosowana jest przy dużych szkółkach. Konstrukcja taka umożliwia za- i rozładunek sadzonek, możliwość paletyzacji, itp. Jednak jest to obiekt duży przy stosunkowo małej pojemności kieszeni lodowych i stąd skazany na małą stabilność temperatury i wilgotności. Ten typ przechowalni upowszechnił się na terenie RDLP Lublin, Szczecin, Szczecinek i Piła.

W obrębie chłodni wyróżnia się: chłodnie z regulowaną temperaturą powietrza w komorze składowej; chłodnie z regulacją temperatury i wilgotności powietrza w komorze składowej.

Chłodnie z regulowaną temperaturą tylko częściowo spełniają swoją rolę w zimowym (długookresowym) przechowywaniu sadzonek. Używane są głównie w wiosennym (krótkokresowym) przechowywaniu sadzonek, przy czym wymagają specjalnego wyposażenia, np. nawilżaczy. Najwłaściwsze warunki dla przechowywania sadzonek mają chłodnie z regulowaną temperaturą i wilgotnością, dlatego też przewiduje się budowę takich obiektów. Przechowywanie w chłodniach nie powinno jednak zdominować wykorzystania możliwości naturalnego przechowywania sadzonek, np. w górach wykorzystanie różnic pojawów fenologicznych w zależności od wysokości i wystawy. Bardzo pożądana jest budowa chłodni do przechowywania sadzonek z regulowaną temperaturą i wilgotnością powietrza w szkółkach eksportujących sadzonki oraz na terenach klęsk ekologicznych. Szkółki o powierzchni powyżej 3 ha powinny być wyposażone w przechowalnie chłodzone lodem o różnej konstrukcji.

Sposób przechowywania sadzonek rzutuje na ich żywotność w okresie składowania. Nie jest również obojętny stan fizjologiczny sadzonek w momencie ich wyjmowania z grzędy. Sprawy te wpływają w znacznym stopniu na udatność upraw, należy więc zwrócić na nie szczególną uwagę.

Sadzonki przeznaczone do przechowywania długoterminowego powinny być wyjęte z grzędy jak najpóźniej, a do przechowywania krótkoterminowego - jak najwcześniej. Uważa się, że temperatury graniczne dla rozpoczęcia wegetacji wynoszą: dla korzeni od +2 do +3°C, dla pędów od +8 do +10°C. Zatem pierwsze ruszają zawsze korzenie i jest to ważne przy wiosennym przechowywaniu sadzonek.

Termin jesiennego wyjmowania sadzonek z grzęd jest uzależniony od procesu odkładania substancji zapasowych w roślinach, który u sadzonek drzew iglastych w naszych warunkach atmosferycznych trwa nawet do końca października. Za najwłaściwsze przy przechowywaniu sadzonek uznaje się temperatury od -4 do +2°C, przy wilgotności względnej powietrza do 98%. Podniesienie się temperatury w komorze składowej powyżej +5°C i oddziaływanie jej przez kilka dni powoduje konieczność przerwania przechowywania i rozpoczęcia sadzenia. Warunki mikroklimatu przechowalni zależą od warunków meteorologicznych na otwartej przestrzeni. W związku z tym przy przechowywaniu w dołach i przechowalniach chłodzonych lodem powinno się prowadzić codzienne odczyty o godz. 13 wskazań termometru i higrografu lub termohigrografu.

Należy też sprawdzać stan zdrowotny sadzonek (pojawy pleśni, gnicie, przesuszenia), w wybranych losowo pojemnikach a ponadto:

  • w odstępach 3-4-dniowych przeprowadzać wietrzenie przechowalni wieczorem lub nocą, przez otwarcie wietrzników lub drzwi i klap przeznaczonych do wsypywania lodu;
  • pojawiające się na ścianach przechowalni grzyby pleśniowe opryskiwać stężonym siarczanem miedzi lub preparatem Dithane M-45 w stężeniu 0,3%;
  • zabezpieczyć sadzonki przed gryzoniami przez wykładanie trucizn, zgodnie z instrukcją w tym zakresie.

Niezależnie od sposobu organizacji transportu zawsze przechowuje się sadzonki przy zakładanej uprawie. Sadzonki luzem muszą być dołowane, zwykle w dołach. Sadzonki opakowane można ustawić w dole lub przechowalni albo pod okapem drzewostanu, w ocienionym miejscu. Właściwa lokalizacja dołu, staranne dołowanie i krótki okres przechowywania, to warunki dobrego przechowywania sadzonek w miejscu sadzenia. Długość okresu przechowywania zależy od temperatury i wilgotności powietrza w przechowalniach oraz stanu zdrowotnego sadzonek.

Przy korzystnych warunkach możliwość przechowywania różnych gatunków przedstawia się następująco:

  1. Sosna pospolita lepiej znosi przechowywanie wiosenne niż zimowe. W dole tradycyjnym można ją przechowywać do końca kwietnia, a w przechowalniach chłodzonych lodem IA i HA do końca maja.
  2. Świerk dobrze znosi przechowywanie zimowe, ale lepiej wiosenne. Dobrą udatność upraw założonych z sadzonek przechowywanych w dole tradycyjnym uzyskać można do końca kwietnia, natomiast przechowywanie w przechowalniach chłodzonych lodem pozwala na wydłużenie okresu sadzenia nawet do końca maja.
  3. Modrzew europejski najlepiej przechowuje się z regulowaną temperatura powietrza, gorzej w przechowalniach chłodzonych lodem, najgorzej w dole tradycyjnym. Jest to gatunek bardzo wrażliwy na wahania temperatury i wilgotności powietrza w czasie przechowywania, co stwarza duże ryzyko przechowywania, zwłaszcza zimowego. Dobre udatności upraw z sadzonek modrzewia przechowywanego w dole tradycyjnym można uzyskiwać do połowy kwietnia, natomiast z przechowalni chłodzonych lodem do połowy maja.
  4. Brzoza brodawkowata dobrze znosi przechowywanie zimowe i lepiej wiosenne w dole tradycyjnym i przechowalniach chłodzonych lodem IA i IIA, dając dobrą udatność upraw do 15 maja.
  5. Buk zwyczajny dobrze znosi przechowywanie zimowe i wiosenne w dole tradycyjnym do połowy maja, a w przechowalni chłodzonej lodem do końca maja.

Przechowalnia chłodzona lodem nie gwarantuje utrzymania stałej temperatury i wilgotności powietrza, stąd też należy przewidzieć konieczność wcześniejszego niż podano wyżej wyjmowania przechowywanego materiału do sadzenia. Jednak w każdych warunkach przechowalnia w porównaniu z dołem tradycyjnym daje możliwość wydłużenia okresu sadzenia.

p/przechowywanie-materialu-sadzeniowego.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)