Miłorząb dwuklapowy

Ginkgo biloba L. — miłorząb dwuklapowy (m. chiński, m. dwudzielny)

Drzewo dorastające w ojczyźnie do 30—40 m wysokości i 4,5 m pierśnicy, wytwarzające w młodości koronę stożkowatą. Gałęzie odstają prostopadle od pnia lub kierują się ukośnie ku górze. W miarę wzrostu drzewa konary wyginają się ku dołowi, wierzchołek zaokrągla się i cała korona przyjmuje postać cylindryczną.

Pędy dwóch rodzajów: wydłużone i skrócone (3—5 cm długości), pokryte bliznami po opadniętych liściach i łuskach pąków. Pąki stożkowate, pokryte około 15 łuskami, z których zewnętrzne są brązowoczerwone, suche, skorkowaciałe, wewnętrzne zaś białawe z owłosionym wierzchołkiem.

Liście opadające (sezonowe), długoogonkowe, o blaszce wachlarzowatej, zmiennego kształtu, zwykle wcięte pośrodku (dwuklapowe); unerwienie widlaste (dichotomiczne). Na pędach wydłużonych liście ułożone skrętolegle, na pędach skróconych zebrane na szczycie w pozornym okółku po 3—6. Barwa liści jasnozielona, jesienią przed opadnięciem żółta.

Gatunek dwupienny. Kwiaty wiatropylne, na pędach skróconych: męskie w postaci zwisających kotek do 3 cm długości, żeńskie z dwoma zalążkami na wierzchołku długiej szypułki. Kwitnie w maju lub na początku czerwca.

Nasienie powstaje zwykle tylko z jednego zalążka i przypomina wyglądem niewielką, kulistą, żółtą śliwkę. Zawiera ono dwuliścieniowy zarodek otoczony tkanką odżywczą (bielmem pierwotnym), okryty dwuwarstwową okrywą nasienną wytworzoną z osłonek zalążka. Wewnętrzna część okrywy jest cienka i twarda, zewnętrzna mięsista, barwy ciemnożółtej, po przejrzeniu staje się miękka i cuchnąca (wydziela się kwas masłowy).

Miłorząb można rozmnażać generatywnie i wegetatywnie; generatywnie — przez siew nasion na wiosnę (po stratyfikacji), wegetatywnie — przez zdrewniałe sadzonki. Nasiona kiełkują liścieniami podziemnie. W pierwszym roku siewka dorasta 20 cm wysokości i ma 7 lub 8 dwuklapowych liści.

Miłorząb ma system korzeniowy dość plastyczny, przystosowujący się do warunków glebowych; drzewo wiatroodporne. Daje odrośle z korzeni, za pomocą których może być także rozmnażany. Dobrze rośnie na wilgotnych glebach ilastych, gliniastych, madach; nie należy go sadzić na glebach piaszczystych. Jest gatunkiem światłolubnym. Dobrze znosi dużą zawartość kurzu i dymu w powietrzu, co jest specjalnie ważne dla plantacji miejskich. Nadaje się na drzewa alejowe w parkach i na ulicach większych miast. Znosi dobrze przycinanie i może być stosowany nawet na żywopłoty. Drewno ma zróżnicowane na biel (jasnobrązowy) i twardziel (czerwonawożółtą). Słoje roczne wąskie, dobrze widoczne, zwłaszcza w części bielastej. Drewno lekkie i miękkie, łatwo dające się obrabiać; pod względem właściwości mechanicznych przypomina drewno miękkich gatunków iglastych. Żadna część rośliny nie zawiera żywicy.

Miłorząb należy do roślin bardzo starych filogenetycznie (pojawił się w permie) i ma wiele prymitywnych cech, właściwych niektórym tylko roślinom nagonasiennym z klasy sagowców (Cycadopsida). Na przykład ma on ruchome, orzęsione plemniki, poza tym pastorałowato zwinięte młode listki i dichotomicznie unerwione liście. Zapłodnienie następuje w kilka miesięcy po zapyleniu kwiatów, a zarodek nieraz wykształca się dopiero po opadnięciu pozornie dojrzałych nasion na ziemię.

Jest to endemiczny i reliktowy gatunek, występujący na stanowiskach naturalnych wyłącznie w południowo-wschodniej części Chin, skąd został rozpowszechniony w innych prowincjach Chin i Japonii już w wieku XI jako drzewo owocowe i ozdobne. Spotykany jest tam często, zwłaszcza przy świątyniach. Żyje do 2000 lat. W Europie miłorząb znalazł się między 1727 a 1737 rokiem. Za najstarszy okaz uważane jest drzewo rosnące w ogrodzie botanicznym w Utrechcie.

W dzisiejszych czasach miłorząb znany i ceniony jest na całym świecie jako oryginalne, odporne na mrozy drzewo ozdobne. Rok 1996 był ogłoszony przez Międzynarodową Unię Dendrologiczną rokiem miłorzębu. W Polsce był już uprawiany w niektórych parkach i ogrodach botanicznych w osiemnastym wieku. Na terenie Polski mamy wiele egzemplarzy mających ponad 100 lat. Prawdopodobnie najpiękniejszy okaz miłorzębu w Polsce rośnie w ogrodzie botanicznym w Warszawie. Sięga on 20 m wysokości i 1 m pierśnicy. Gatunek ten nie ma znaczenia dla leśnictwa.

m/milorzab-dwuklapowy.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)