Integrowana ochrona i strategia ochrony przed chorobami - opracowanie strategii ochrony

Celem przyświecającym strategii (plan działania na dłuższą metę) ochrony przed chorobami musi być ograniczenie inokulum warunkującego początek choroby, albo zmniejszenie tempa rozwoju choroby w populacji roślinnej, albo jedno i drugie. Strategia ta musi się z kolei opierać na sposobie lub zespole sposobów (taktyce) jej realizacji optymalizującym wyniki zadań ochronnych i produkcyjnych, a sam dobór środków taktycznych i opracowywanie nowych winno brać pod uwagę wiedzy o ekologii patogena i epifitozjologii choroby oraz inne podstawowe zależności występujące w ekosystemie.

Ekologia patogena powinna być rozpatrywana w związku z ekosystemem, zarówno po to, by móc wybrać właściwe działania taktyczne, jak i dla przewidzenia zachowania się patogena w warunkach zmieniających się praktyk produkcyjnych. Nie wystarczy więc znać biologię patogena, czynniki wpływające na jego rozmnażanie i przeżywanie, ale należy też rozumieć interakcje zachodzące między nim a dostępnymi dla naszego działania elementami ekosystemu.

Współczesne metody analizy epifitoz opierają się głównie na rozeznaniu co do ilości inokulum wyjściowego, przyspieszenia infekcyjnego i ilości choroby (Van der Plank 1963, 1972, 1975). Sama zaś epifitozjologia jest obecnie traktowana raczej ilościowo i perspektywicznie niż opisowo z odniesieniem do epifitoz, jakie występowały w przeszłości. Ilość inokulum wyjściowego (więc także ilość choroby) ogranicza się zwykle na drodze regulowania przestrzennych układów i stanów fenologicznych gospodarza, a z kolei przez manipulowanie genetycznymi właściwościami gospodarza i patogena, przez stosowanie pestycydów i przez regulowanie lub dobór warunków środowiska.

Przyspieszenie infekcyjne (tempo postępu epifitozy) zależy w przypadku choroby powodowanej przez grzyb od czterech czynników:

  • faktu dokonania się infekcji (kwestia liczbowego progu infekcyjnego),
  • okresu latencji, czyli czasu upływającego od dokonania się nowej infekcji do początku sporulacji,
  • nasilenia zarodnikowania w nowym miejscu porażenia,
  • okresu infekcyjności, czyli czasu, w którym w porażonym miejscu tworzą się zarodniki.

Ekonomiczne podejście do epifitozy danej choroby wymaga sprowadzenia przyspieszenia infekcyjnego do zera (liczba wtórnych zakażeń nie powinna przekraczać stosunku 1:1, tzn. jedno istniejące ognisko choroby nie powinno stwarzać więcej niż jednego nowego ogniska choroby).

Zachowanie się patogena i przebieg związanej z nim choroby w populacji roślin stanowi wyraz pewnych uwarunkowań ekosystemowych. Dlatego pracując nad strategią ochrony określonej populacji roślin przed daną chorobą lub danymi chorobami, trzeba brać pod uwagę także te uwarunkowania, a przynajmniej najważniejsze z już poznanych. Wiemy, że agroekosystemy i zagospodarowane ekosystemy leśne są układami o wysokiej dynamice sukcesyjnej, czyli silnie reagującymi na wpływy aktywności człowieka (jak zresztą także na różne czynniki naturalne). Na tym tle rozważa się m.in. zagadnienie związku zachodzącego między zróżnicowaniem i stałością ekosystemów. Ogólnie przyjmuje się, że bardziej zróżnicowane ekosystemy są bardziej ustabilizowane. Okazuje się jednak, że ten pogląd, oparty na studiach sukcesji naturalnych, nie musi odpowiadać celom współczesnych zagospodarowanych agroekosystemów i ekosystemów leśnych. Należy natomiast przyjąć, że z punktu widzenia ochrony roślin przed chorobami najważniejszym typem zróżnicowania ekosystemowego jest genetyczne zróżnicowanie uprawianych roślin, zarówno w układzie czasowym (zmianowanie roślin) jak i przestrzennym (uprawy odmian wieloliniowych, uprawy wielogatunkowe itp.). Strategia ochrony przed chorobami powinna zmierzać do maksymalnego wykorzystania biologicznych i fizycznych czynników ekosystemu dla utrzymania populacji patogena poniżej tzw. progu szkodliwości gospodarczej bądź ekonomicznego progu strat.


Źródło: Karol Mańka „Fitopatologia leśna” PWRiL Warszawa 1998

i/integrowana-ochrona-i-strategia-ochrony-przed-chorobami-opracowanie-strategii-ochrony.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:39 (edycja zewnętrzna)