Drewno jodły

Znaczenie drewna jodłowego na rynkach drzewnych jest stosunkowo małe i stale się zmniejsza. Wynika to z dwóch czynników. Jodły rosną na glebach żyznych i w młodości wymagają dla swojego rozwoju ocienienia; są one trudniejsze w hodowli. Cechy te powodowały stale, systematycznie wypieranie jej z drzewostanów, głównie przez świerki. Jodła pospolita jest jednocześnie gatunkiem mało odpornym na zanieczyszczenia powietrza, a więc łatwo obecnie ginie. Wymienione czynniki wpłynęły na to, że gatunek ten stoi na granicy objęcia go ochroną gatunkową. Już obecnie wyręby znacznie ograniczono.

Drewno jodłowe przypomina swym wyglądem zewnętrznym drewno świerka; po dłuższym zwłaszcza leżeniu na powietrzu w stanie wyrobionym, jest ono do drewna świerkowego tak podobne, że odróżnienie go jest, bez uciekania się do pomocy lupy względnie mikroskopu, zupełnie niemożliwe.

W zasadzie drewno jodłowe pozbawione jest przewodów żywicznych; możliwe jest jedynie powstawanie przewodów patologicznych po urazach i zranieniach. Zupełny brak przewodów żywicznych w drewnie jodłowym pociąga za sobą inny wygląd zewnętrzny drewna jodłowego i świerkowego, odmienne pewne właściwości techniczne: wskutek braku żywicy w drewnie jodłowym nie ma ono połysku, względnie połysk jest o wiele mniejszy, niż w drewnie sosny czy świerka; ponadto drewno jodłowe jest bardziej miękkie i po wyschnięciu lżejsze, niż drewno sosny i świerka. Świeże drewno jodły różni się od drewna świerkowego barwą i wonią odmienną; drewno jodłowe jest barwy białej z odcieniem szarym lub nawet zielonawym, a drewno świerka ma odcień czerwonawy. Drewno jodły nie ma woni żywicznej; w drewnie świeżym można zupełnie wyraźnie wyróżnić woń kwaśną, przypominającą woń garbnika; zupełnie świeże drewno jodłowe zaraz po ścięciu ma wyraźną woń wanilii; drewno świerka czuć zawsze żywicą; w starym drewnie jodły i świerka zapachy te giną.

Drewno rosnących jodeł często w części centralnej jest dość intensywnie przebarwione na kolor brunatno szary, a woń tego drewna przypomina sery żółte. Woń często jest tak intensywna, że niektórzy wyczuleni ludzie wyczuwają ją w drzewie rosnącym. Przebarwienie to w górach pojawia się w 50—80 roku życia, na pogórzu — około 100. roku, a na nizinach nie występuje nawet w drzewach bardzo starych. Wilgotność drewna przebarwionego jest wyraźnie niższa niż drewna zewnętrznego, jasnego. Po przetarciu i przeschnięciu barwa i woń tego drewna zanikają. Ponowne zwilżenie powoduje ponowne wystąpienie opisanych cech. Przypuszczalnie przebarwienie to z czasem przemienia się w zgniliznę.

Badania Katedry Użytkowania Lasu SGGW wykazały, że w 100-letnich drzewostanach bieszczadzkich nie było drzew bez przebarwienia, a znaczna ich liczba miała już silnie rozwiniętą zgniliznę. W drzewostanach 120-letnich wszystkie drzewa były już wewnątrz murszywe. W 100-letnich drzewostanach Pogórza Bieszczadzkiego natomiast jeszcze nie wszystkie drzewa miały przebarwienie wewnętrzne. Charakteru tego przebarwienia jeszcze nie ustalono. Próby wyhodowania kultur bakterii lub grzybów nie powiodły się, a więc nie potwierdziło się przypuszczenie, że są to jakieś objawy patologiczne. Z drugiej strony nasilenie występowania tej cechy wraz z narastaniem niekorzystnych warunków egzystencji dla jodły (w tym i zanieczyszczenie powietrza) oraz towarzysząca jej zwykle zgnilizna przemawiają na rzecz zmian chorobowych. W regionach silnego występowania tej cechy (np. w Bieszczadach) przy klasyfikacji drewna nie bierze się jej pod uwagę. Wiadomo, że po przerobie zaniknie. W regionach, gdzie występuje ona rzadziej, na przykład w regionie świętokrzyskim, traktowana jest ona często jak zgnilizna twarda.

Ciężar drewna obu rodzajów jest inny: drewno jodłowe zaraz po ścięciu jest cięższe od świerkowego, w miarę przesychania ciężar jednego i drugiego rodzaju wyrównuje się i ostatecznie po wyschnięciu drewno jodłowe jest przeważnie lżejsze od świerkowego. I ten czynnik jednak nie może być miarodajnym przy rozpoznawaniu, gdyż jest on zmienny, zależy od rozmaitych warunków. Ogólnie uważa się, że drewno jodłowe jest lekkie, miękkie, bardzo łupliwe, łatwo zapalne, a kurczliwość ma małą. Suszy się łatwo, lecz jest skłonne do paczenia się. Obróbka skrawaniem jest dość łatwa, lecz wskutek włóknistej powierzchni piłowanie świeżego (wilgotnego) drewna jest trudne. Przy struganiu i frezowaniu narzędzia powinny być bardzo ostre, gdyż w przeciwnym wypadku powierzchnia jest włóknista. Drewno (zwłaszcza o małej wilgotności) łatwo pęka i wyłupuje się przy struganiu. Nadaje się do wyrobów snycerskich. Dość dobrze się barwi, źle poleruje i źle polituruje. Nasycalność średnia. Odporne jest na działanie zasad i kwasów o stężeniu do 10%.

Drewno jodłowe nie jest lubiane przez stolarzy, a drwale często niechętnie wyrabiają z niego szczapy. Przyczyną jest występująca w wielu drzewach falistość włókien przebiegająca w kierunku obwodowym. Charakterystyczne, że w sąsiadujących ze sobą słojach „fale bywają przesunięte o część fazy. Cecha ta występuje częściej w starych jodłach i w górach niż w młodych i na Pogórzu lub nizinach. W przypadkach krańcowych przełupanie wałka, szczególnie odziomkowego staje się niemożliwe i szczapy muszą być wyrabiane drogą przerzynki pilarką wzdłuż „włókien. Tarcica wyrobiona z takiego drewna nie daje się dobrze heblować i polerować. Jak twierdzą stolarze zawsze się je obrabia „pod włos.

Jest jeszcze jedna cecha drewna jodłowego dotychczas nigdzie nie opisywana i nie wyjaśniona. Przy ścince starych jodeł, najczęściej w Bieszczadach, następuje bardzo szybkie tępienie się zębów pił łańcuchowych. Przy ścince jednego drzewa trzeba czasem i kilkakrotnie je podostrzać. Zjawiska tego znacznie utrudniającego pracę drwali, nie stwierdzono jednak przy przetarciu. Trwałość drewna jodłowego jest podobna jak i świerkowego. W przemyśle mas włóknistych drewno jodłowe jest mniej cenione niż świerkowe. Powodem tego są krótsze i grubsze cewki, zapychanie się sit przy sortowaniu celulozy.

Drewno jodłowe, mimo charakteryzujących je uprzednio opisanych ujemnych cech może być wykorzystywane podobnie jak i świerkowe we wszystkich działach przemysłu drzewnego. Przeważająca ilość drewna nadaje się nawet na elementy łupane, na przykład na gonty; na ten cel mogą być nieprzydatne raczej tylko niektóre odziomki starych jodeł górskich. Obecnie nie jest to również surowiec chętnie brany przez przemysł muzyczny.

W kraju naszym sporadycznie rosną i inne gatunki jodeł. Ogólnie można przyjąć, że cechy ich drewna są podobne jak i naszej jodły. Jedynie jodła olbrzymia, z którą wiązane są duże nadzieje na przyszłość, ma drewno o wyraźnie mniejszej gęstości i wytrzymałości niż drewno naszej jodły.

d/drewno-jodly.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:39 (edycja zewnętrzna)