Porównanie siedliskowych typów lasu z zespołami leśnymi
W celu bliższego określenia stosunków zachodzących między jednostkami typologicznymi stosowanymi w Polsce w praktyce taksacyjnej siedlisk a zespołami leśnymi, zostało dokonane przez R. ZARĘBĘ (1988) poniżej podane porównanie. W niniejszym opracowaniu konieczne było wprowadzenie niższych od zespołu jednostek fitosocjologicznych oraz nowo określonych zbiorowisk opisanych w Polsce w różnego typu pracach fitosocjologicznych.
Typy siedliskowe lasów terenów nizinnych i wyżynnych
Bór suchy (Bs) — w całym prawie kraju panuje zespół
Cladonio-Pinetum, oprócz pasa przymorskiego, w którym występują suche postacie
nadmorskiego boru bażynowego —
Empetro nigri-Pinetum cladonietosum i
Empetro nigri-Pinetumpiroletosum. W północno-wschodniej części kraju najsuchsze warianty lasu sosnowego subkontynentalnego w postaci sasankowej to
Peucedano-Pinetum pulsatilletosum.
Bór świeży (Bśw) — charakteryzuje go
zespół boru sosnowego czernicowego —
Vaccinio myrtilli-Pinetum typicum. Ten najczęściej spotykany zespół W. MATUSZKIEWICZ (1964) podzielił na 2 geograficznie wydzielone, wikaryzujące (zastępcze) zespoły
suboceanicznego boru sosnowego —
Leucobryo-Pinetum, i występujący w północno-wschodniej i wschodniej części kraju
subkontynentalny bór sosnowy —
Peucedano-Pinetum. W pasie przymorskim spotyka się
Empetro nigri-Pinetum typicum.
Bór wilgotny (Bw) — na pograniczu z borem świeżym rozpowszechnione jest zbiorowisko
boru trzęślicowego —
Molinio-Pinetum. J. TOMANEK ma nieco odmienne zdanie na temat amplitudy ekologicznej zespołów leśnych w wilgotnych i bagiennych borowych typach siedliskowych lasu. Po przeanalizowaniu bonitacji wzrostowej sosny J. TOMANEK doszedł do nieco innego wniosku niż W. Matuszkiewicz (1979). W tym typie proponuje on
bór wilgotny łochyniowy —
Vaccinio uliginosi-Pinetum, w którym występuje
sosna w II i III klasie bonitacji. Nad morzem spotyka się najwilgotniejszą postać boru bażynowego —
Empetro-Pinetum ericetosum, a w Krainie Mazursko-Podlaskiej najuboższe postacie
borealnych wilgotnych świerczyn —
Sphagno girgensohnii-Piceetum.
Bór bagienny (Bb) — jest reprezentowany przez zbiorowisko
torfowisk wysokich z sosną o IV—V klasie bonitacji —
Sphagnetum medii-Pinetosum MAT. W typologii leśnej zbiorowiska torfowisk wysokich bezleśnych zaliczane są do nieużytków, czyli do bagien.
Bór mieszany świeży (BMśw) — reprezentują go w prowizorycznym jeszcze ujęciu taksonomiczne formy
borów mieszanych sosnowo-dębowych —
Querco-Pinetum, a w północno-wschodniej Polsce
Serratulo-Pinetum. Na zachodzie kraju występują dąbrowy i buczyny acidofilne
Calamagrostio-Quercetum, Fago-Quercetum lub fazy degeneracyjne
ciepłolubnych dąbrów —
Potentillo albae-Quercetum. W północnym zasięgu
świerka występuje wikaryzujący zespół
Calamagrostio-Piceetum oraz mezofilne i suchsze postacie borealnych
świerczyn Querco-Piceetum. Na obszarach wyżynnych wariantów typów siedliskowych lasu spotyka się środkowoeuropejską kwaśną dąbrowę —
Luzulo-Quercetum, w krainie VI
bór mieszany jodłowy —
Abietetum polonicum oraz podzespół
Pino-Quercetum abietosum.
Bór mieszany wilgotny (BMw) — jest reprezentowany przez wilgotne postacie boru mieszanego sosnowo-dębowego — Pino-Quercetum populetosum tremulae. W północnym zasięgu świerka występują borealne świerczyny na torfie — Sphagno girgensohnii-Piceetum i wilgotniejsze postacie świerczyn borealnych — Querco-Piceetum, a na zachodzie wilgotne postacie dąbrów acidofilnych — Betulo-Quercetum molinietosum i Peryclimeno-Quercetum oraz wilgotne postacie kwaśnych buczyn — Fago-Quercetum molinietosum.
Bór mieszany bagienny (BMb) — jest to nowo wyodrębniony typ siedliskowy lasu. Występuje on na obszarach bagiennych. Na Pomorzu spotyka się brzezinę bagienną — Betuletum pubescentis, na północy kraju zaś reliktowe zbiorowiska niskich zarośli na torfowiskach przejściowych — Betulo-Salicetum repentis. Wyróżniony przy podziale olsów zespół Sphagno-Alnetum odpowiada omówionym siedliskom.
Las mieszany świeży (LMśw) — zajmuje najuboższe postacie
grądów, które reprezentują, w zależności od występowania geograficznego:
Stellario-Carpinetum deschampsietosum na Pojezierzu Pomorskim,
Galio-Carpinetum polytrichetosum w zachodniej i południowo-zachodniej Polsce i
Tilio-Carpinetum calamagrostietosum w pozostałych częściach kraju. Z innych zbiorowisk należą tu
świetlista dąbrowa —
Potentillo albae-Quercetum,
kwaśna buczyna niżowa —
Luzulo pilosae-Fagetum oraz mezotroficzne lasy jodłowe z podzwiązku
Galio-Abietion (
Querco-Abietetum}. Jedliny są charakterystyczne dla wariantów lasów mieszanych wyżynnych (LMwyż), a także postaci grądów wyżynnych i podgórskich —
Galio-Carpinetum luzuletosum i
Tilio-Carpinetum luzuletosum. W zachodniej Polsce i na Pomorzu można znaleźć bogatsze postacie zbiorowisk
Fago-Quercetum,
Luzulo-Quercetum,
Calamagrostio-Quercetum i
Peryclimeno-Quercetum.
Las mieszany wilgotny (LMw) — są to przesuszone w wyniku melioracji degeneracyjne postacie olsów i rzadziej łęgów — Poa trivialis-Alnetum. Bogatsze postacie Pino-Quercetum populetosum tremulae, wilgotne postacie kwaśnej buczyny niżowej — Luzulo pilosae-Fagetum dryopteridosum i dąbrowy — Luzulo-Quercetum. Ten typ siedliskowy lasu nie jest na ogół zbyt rozpowszechniony, ogranicza się do przejściowych form miedzy zbiorowiskami.
Las mieszany bagienny (LMb) — nowo wyodrębniony typ siedliskowy lasu występuje na niewielkich powierzchniach północno-wschodniej Polski w zespole Dryopteri-Betuletum pubescentis, zwanym przedtem w typologii olsem brzozowym. Nie wiadomo, czy w aktualnym podziale olsów byłby to Sphagno-Alnetum?
Las świeży (Lśw) — najbardziej rozpowszechnionym zbiorowiskiem jest syntaksonomicznie ujęty zespół zbiorowy Querco-Carpinetum s.l. W lesie świeżym występują: Stellario-Carpinetum typicum, wariant typowy, Galio-Carpinetum lathyretosum i Galio-Carpinetum typicum war. typowy, Tilio-Carpinetum festucetosum heterophyllae, T.-C. typicum war. z Carexpilosa, T.-C. typicum war. typowy. W zasięgu nizinnym buka spotyka się buczynę nizinną — Melico-Fagetum typicum, war. typowy; M.-F. deschampsietosum.
Las świeży wariant wyżynny (Lwyż) — reprezentują go
żyzne buczyny karpackie i
sudeckie w ich odmianach na przedgórzach i obszarach wyżynnych. Spotykamy postacie żyznych buczyn sudeckich w formie podgórskiej —
Dentario enneaphyllidis-Fagetum calamagrostietosum;
D.e.-F. typicum,
D.e.-F. asaretosum. Żyzne buczyny karpackie w formie podgórskiej to:
Dentario glandulosae-Fagetum typicum. Również występują tu nawapienne buczyny storczykowe —
Carici-Fagetum na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i w Pieninach oraz
Taxo-Fagetum w niskiej części wapiennych Sudetów i ich pogórza.
Las wilgotny (Lw) — obejmuje nizinne i wyżynne formy następujących syntaksonów: Stellario-Carpinetum typicum war. z Stachys syhatica, S.-C. ficarietosum, Galio-Carpinetum typicum war. z Stachys, G.-C. corydaletosum, Tilio-Carpinetum typicum war. z Festuca gigantea, T.-C. stachyetosum, T.-C. astrantietosum, T.-C. corydaletosum. Rzadko spotyka się buczyny nizinne w odmianie wilgotnej, jak Melico-Fagetum typicum war. z Circaea lutetiana, M.-F. corydaletosum.
Odmianę lasu wyżynnego wilgotnego (Lwyż-wl) charakteryzują formy podgórskie — Dentario enneaphyllidis-Fagetum allietosum i Dentario glandulosae—Fagetum allietosum, D.g.-F. lunarietosum oraz wielogatunkowy las rosnący na zboczach — Acero-Tilietum.
Ols (Ol) —
olsowi odpowiadał zespół
Carici elongatae-Alnetum s.l. typicum. Aktualnie, po rewizji zbiorowisk cisowych w Polsce ustalono, że olsowi odpowiadają podzespoły
Ribo-Alnetum comaretosum i
R.-A. typicum. W północnej Polsce wyspowo (poza zasięgiem) spotyka się rzadko
Alnetum boreale. Olsowi odpowiadają również
zarośla łozowe —
Salicetum pentandro-cinereae i
Myrico-Salicetum, zarośla występujące nad Bałtykiem.
Ols jesionowy (OlJ) — siedliskom tym odpowiadają według ostatniego podziału eutroficzne podzespoły
Ribo-Alnetum chrysosplenietosum i
R.-A. symphytetosum. Pozostałe zbiorowiska to
łęgi ze związku
Alno-Padion o krótkotrwałych zalewach nad małymi strumykami. Należą do nich: najpospoliciej spotykany
łęg jesionowo-olszowy —
Circaeo-Alnetum,
łęg jesionowo-wiązowy —
Ficario-Ulmetum typicum,
F.-U. chrysosplenietosum. Na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim występuje zespół
Stellario-Alnetum i
Carici remotae-Fraxinetum.
W wariantach lasu wyżynnego wilgotnego (Lwyż-w) spotyka się łęg jesionowy z jarzmianką — Astrantio-Fraxinetum, podgórski łęg jesionowy — Carici remotae-Fraxinetum.
Las łęgowy (Lł) — w sensie fitosocjologicznym są to lasy zalewowe, czyli łęgi nad dużymi rzekami w zasięgu corocznych i długotrwałych zalewów. Długotrwałe zalewy wód i uszkodzenia od kry lodowej mogą przetrwać topole i wierzby. Panuje tu
łęg wierzbowo-topołowy —
Salici-Populetum. Sukcesję zaroślową tworzy zespół
Salicetum triandro-viminalis.
Typy siedliskowe lasów górskich
Bór wysokogórski (BWG) — panuje tu
górnoreglowy bór świerkowy ze związku
Vaccinio-Piceion, występujący w Polsce w postaci trzech zespołów:
Plagiothecio-Piceetum hercynicum w Sudetach oraz
Plagiothecio-Piceetum tatricum w Karpatach. Na podłożu ze skał wapiennych występuje
Polysticho-Piceetum. W Tatrach wysokich rzadko spotyka się las limbowo modrzewiowy —
Cembro-Piceetum.
Piętro kosodrzewiny reprezentowane jest przez dwa wikaryzujące zespoły — Pinetum mughi sudeticum w Karkonoszach i Pinetum mughi carpaticum w Tatrach, na Babiej Górze i w Pilsku.
Bór górski (BG) — obejmuje zespół Abieti-Piceetum montanum.
-
Bór bagienny górski (BbG) — w Kotlinie Nowotarskiej reliktowe sośniny z trzcinnikiem owłosionym — Calamagrostio villosae-Pinetum, reliktowy zespół torfowisk wierzchowinowych — Empetro-Trichophoretum austriaci, zbiorowiska z Betula nana, zbiorowiska z kosodrzewiną na bagnach w Sudetach.
Las mieszany górski (LMG) obejmuje zespoły kwaśnej buczyny górskiej — Luzulo nemorosae-Fagetum i zespoły jedliny mezotroficznej — Galio-Abietetum.
-
Las górski wilgotny (LGw) — występuje tu jaworzyna górska z miesiącznicą — Lunario-Aceretum, jaworzyna z języcznikiem — Phyllitidi-Aceretum, jarzębinowo-jaworowy las na Babiej Górze — Sorbo-Aceretum.
Ols górski (OlG) — reprezentowany jest przez olszynę górską z olszą szarą — Alnetum incanae, Caltho-Alnetum (w zabagnieniach) i podgórski łęg jesionowy — Carici remotae-Fraxinetum. MATUSZKIEWICZ (1979) jest zdania, że podane zbiorowiska występują na pogórzu, w reglu dolnym zaś zastępują je zboczowe lasy jaworowe tworzące podzwiązek Acerion.