Martwica korkowa (korowina)

Martwica korkowa jest to rodzaj wtórnej tkanki okrywającej (perydermy), która tworzy się u drzew na skutek wieloletniego, cyklicznego działania fellogenu w obrębie kory.

Pierwszy pokład perydermy zakłada się już na tegorocznych pędach w subepidermalnej warstwie kory pierwotnej, a czasami nawet w komórkach skórki (np. u wierzby i topoli) i funkcjonuje (tzn. żywy fellogen produkuje komórki korka) albo przez całe życie drzew (np. u buka), albo kilkadziesiąt lat (jodła, grab, dąb) lub kilkanaście lat (sosna, lipa, świerk, olsza). Pierwsza peryderma żyje najdłużej, ale z czasem zostaje zastąpiona nową, tworzącą się głębiej, w warstwach miękiszu korowego.

Druga warstwa perydermy funkcjonuje parę lat i jest zastępowana kolejnymi warstwami tworzącymi się już na obszarze łyka.

Wytwarzające się nowe warstwy korka odcinają dopływ wody i substancji odżywczych do warstw zewnętrznych i powodują ich przekształcanie i zamieranie. Proces ten powtarza się cyklicznie przez całe życie drzewa. W ten sposób fellogen odgranicza wewnątrz położoną korę żywą od zewnętrznej kory martwej. W miarę grubienia pnia korowina łuszczy się i odpada.

Jeżeli kolejne warstwy perydermy odkładają się równolegle do pierwotnych w postaci zamkniętych cylindrów, to powstaje korowina pierścieniowa. Jeśli zaś nowe warstwy perydermy są wygięte łukowato do wewnątrz, odcinając starsze warstwy, położone na zewnątrz, wówczas powstaje mocno urzeźbiona korowina łukowata.

Martwica korkowa stanowi jeszcze doskonalsze niż sam korek zabezpieczenie drzewa przed utratą wody, zmianami temperatury i uszkodzeniami przez zwierzęta. Młoda martwica korkowa jest cienka i gładka, w miarę starzenia się grubieje i pęka. U niektórych gatunków jej grubość dochodzi do znacznych wymiarów, np. u dębu, brzozy, topoli i sosny, a zwłaszcza u modrzewia, u którego może osiągnąć 10 cm.

Na każdym starszym drzewie występuje jednocześnie stara, gruba martwica korkowa w części odziomkowej pnia, i cienka, gładka — w wierzchołkowej części pnia.

Na podstawie grubości i wyglądu martwicy korkowej można do pewnego stopnia wnioskować o wieku drzewa i jakości drewna. Na przykład u starszych sosen korowina ulega charakterystycznemu spękaniu. W związku z formą spękania wyróżnia się sosnę płytkowokorową i łuskowokorową, przypisując tym formom spękania korowiny odmienne cechy jakościowe drewna.

Wygląd i barwa martwicy korkowej z wiekiem drzewa ulega zmianom. U niektórych gatunków zmiany te są bardzo wyraźne. Na przykład u brzozy za młodu korowina jest cienka, gładka i biała, w późniejszym wieku staje się gruba, pęka i przybiera kolor popielatoszary. Jawor początkowo ma korowinę gładką, popielatą, podobną do kory buka, a w wieku ponad 100 lat pęka ona w charakterystyczny sposób i przybiera barwę brunatnoczerwoną. Udział kory w miąższości drewna poszczególnych gatunków naszych drzew leśnych jest różny i wynosi 6—20%; zmniejsza się z wiekiem drzewa, wzrasta natomiast w miarę pogarszania się warunków siedliskowych.

W związku z powyższym gatunki drzew o grubej martwicy korkowej są mniej wrażliwe na działanie czynników atmosferycznych niż gatunki o korowinie cienkiej. Na przykład buk, który wyrósł w zwarciu i na skutek tego ma cienką korę, nagle odsłonięty, nie mogąc się szybko dostosować do zmienionych warunków, łatwo ulega zgorzeli mrozowej lub innym uszkodzeniom związanym z długotrwałym działaniem wysokiej lub niskiej temperatury. Brunatne albo czerwone zabarwienie martwicy korkowej jest skutkiem zawartości w niej pochodnych garbników podobnych do tych, które nadają barwę twardzieli. Substancje te działają antyseptycznie i warunkują dużą odporność martwicy.

Kora wszystkich drzew zawiera mniejszą lub większą ilość garbników. Z tego też względu gładką, młodą korę użytkuje się do ich produkcji. W korze niektórych drzew występują alkaloidy, np. betulina u brzozy, taksyna u cisa, eskulina u kasztanowca, fraksyna u jesionu, salicyna u wierzby i topoli.

m/martwica-korkowa-korowina.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)