Klimatyczne czynniki siedliska - woda

Woda atmosferyczna jest obok temperatury - najważniejszym czynnikiem klimatycznym, kształtującym szatę roślinną Ziemi. Dzięki występowaniu w trzech stanach fizycznych, które z łatwością przechodzą w siebie - gazowym, ciekłym i stałym - krąży ona w obiegu, polegającym na skraplaniu się, opadaniu (głównie na powierzchnię lądów), przesiąkaniu przez glebę, spływie do mórz i parowaniu (głównie nad oceanami).

Rośliny lądowe uczestniczą w tym obiegu, pobierając płynną wodę z gleby i zwracając ją drogą transpiracji w postaci pary do atmosfery. Woda stanowi uniwersalny rozpuszczalnik dla soli mineralnych i innych substancji wchodzących w reakcje biochemiczne w organizmie rośliny; jest również surowcem w procesie fotosyntezy. Powoduje turgor komórek. Spadek jej zawartości w plazmie poniżej 10% jest dla większości roślin śmiertelny. Ze względu na duże ciepło właściwe łagodzi drastyczność zmian temperatury, a duże ciepło parowania pozwala na obniżenie temperatury organizmu w czasie transpiracji.

W warunkach środkowoeuropejskich wpływ wody na przyrost drzew jest czynnikiem dominującym. Opady w lipcu i sierpniu decydują o wzroście drzew na wysokość w roku następnym. Poza tym w Europie Środkowej woda występuje często w niedostatecznej ilości. Lata wilgotne wpływają na polepszenie warunków wzrostu drzew.

W zależności od warunków wodnych siedliska rozwijają się w nim różne rośliny. Jedne rosną tylko w miejscach suchych, inne - w wilgotnych, a jeszcze inne - wprost w wodzie. Jest to powodowane różnym zapotrzebowaniem tych gatunków na wodę i stanowi jedną z głównych przyczyn różnorodnego rozmieszczenia geograficznego roślin. Na stanowiskach naturalnych wraz z polepszaniem się stosunków wodnych wzrasta zagęszczenie roślinności. Rozmieszczenie szaty roślinnej na dużych obszarach zależy głównie od wody. Dotyczy to m.in. wegetacji leśnej, stepowej i pustynnej. Granice zasięgów niektórych drzew leśnych zależne są od stosunków wodnych. Roczna suma opadów wystarczająca świerkowi na dalekiej północy wynosi około 230 mm podczas gdy w środkowej Europie, gdzie temperatura jest znacznie wyższa, za krytyczne dla świerka przyjmuje się 600 mm opadu. Optimum klimatyczne jodły pokrywa się z sumą opadów wynoszącą rocznie powyżej 600-650 mm.

Opady atmosferyczne razem z temperaturą są podstawą podziału roślinności na strefy roślinne. Na gospodarkę wodna określonego obszaru składają się trzy elementy:

  • opady atmosferyczne,
  • zawartość wody w glebie,
  • parowanie i transpiracja.

W zależności od warunków powstawania opady atmosferyczne przybierają różną postać. Najczęstsze postacie opadów to deszcz, mżawka, śnieg, krupa, grad. Do opadów atmosferycznych osiadających na powierzchni Ziemi, zwanych osadami, zalicza się rosę, szron i sadź.

Najczęstszą postacią opadów atmosferycznych jest deszcz. Jest to opad złożony z kropel wody o średnicy 0,5-5 mm. Krople deszczowe zawierają zebrane z powietrza domieszki, jak amoniak, azotany i siarczany oraz różne zawiesiny, pyły, cząstki sadzy i bakterie. Ogromne znaczenie dla roślin ma nie tylko roczna suma opadów, ale również ich rozmieszczenie w czasie, długotrwałość i charakter. Deszcze zimowe, chociaż pozostawiają część swojej wody w glebie, są w zasadzie mało przydatne dla roślin, gdyż większa część ich wody spływa albo wyparowuje. Również obfite, albo bardzo rzadko padające deszcze na ogół są tylko częściowo wykorzystywane. Podobnie deszcze krótkotrwałe i ulewne dają roślinie tylko częściowo korzyść, gdyż większość ich wody spływa, zwłaszcza przy znacznym nachyleniu stoków. Poza tym są one przyczyną erozji gleby, a także nanoszenia namułów. Deszcz zmywa pył z powierzchni roślin, obniża ich temperaturę (przez parowanie). Nade wszystko stanowi jednak on główne źródło wody glebowej, z którego korzystać muszą wszystkie rośliny lądowe.

Z deszczu padającego na las część wody zatrzymuje się na igłach i liściach, część spływa po pniach drzew, a reszta przenikając przez korony dociera do dna lasu i zrasza glebę. Obliczono, że w zależności od intensywności i czasu trwania opadu oraz budowy, wieku i składu gatunkowego drzewostanu do dna lasu dochodzi około 60-90% opadu mierzonego poza lasem (60-70% w drzewostanach iglastych, 80-90% - w liściastych). Stwierdzona większa przepuszczalność deszczu przez korony drzew liściastych niż iglastych uzasadnia dodatkowo potrzebę szerszego wprowadzania drzewostanów mieszanych, co mogłoby sprzyjać m.in. zwiększeniu stopnia nawilgocenia gleby w lesie. Przy bardzo słabym deszczu gleba leśna nie otrzymuje w ogóle opadu.

W zwartym drzewostanie najmniejsza ilość wody dostaje się do gleby znajdującej się w bezpośredniej bliskości pnia. Ilość ta zwiększa się wraz z odległością od drzewa osiąga swoje maksimum na granicy poziomego rzutu korony. Prowadzi to do nierównomiernego uwilgotnienia gleby.

Niekiedy w hodowli lasu występują ujemne skutki deszczu. Dotyczy to w zasadzie tylko szkółek, gdzie występujące w okresie wiosennym ulewy mogą powodować spływ świeżo wysianych nasion i wypłukiwanie młodych jeszcze nie zakorzenionych siewek.

W okresie występowania ujemnych temperatur powietrza opady atmosferyczne mają postać śniegu. Znaczenie śniegu, który spada w czasie zimowego spoczynku u roślin, polega przede wszystkim na tworzeniu pokrywy śnieżnej. Warstwa śniegu osłania glebę oraz młode rośliny (w tym także wschody i samosiewy roślin drzewiastych) i chroni je przed przemarzaniem. Dzienne wahania temperatury zewnętrznej przenikają śnieg z reguły do głębokości najwyżej 30 cm. Głębiej występują tylko powolne wahania. Śnieg zabezpiecza młode pokolenie lasu przed uszkodzeniami w czasie zimowej ścinki, zrywki i wywózki drewna. Wpływa również na gospodarkę wodną siedliska. Gdy taje powoli, przy nie zamarzniętej glebie, cała ilość zawartej w nim wody może dostać się do gleby. Przy zbyt szybkim tajaniu lub przy zamarzniętej glebie większa część wody ze śniegu spływa po powierzchni.

Z ujemnego oddziaływania śniegu należy wymienić okiść i śniegołomy. Okiść powstaje, gdy śnieg pada dużymi, mokrymi płatami i osiada na igłach, gałęziach a czasem na liściach drzew. Taki śnieg przymarza do gałęzi a grubsze warstwy mokrego, ciężkiego śniegu powodują często łamanie gałęzi a nawet całych drzew. Powstają wówczas tzw. śniegołomy. Występują one na niżu i w dolnych reglach gór, rzadziej w wysokich położeniach górskich. W drzewostanach pochodzących z odnowienia sztucznego, o zwarciu poziomym szkody od śniegu są znacznie większe niż w drzewostanach powstałych w sposób naturalny z okresem odnowienia 40-60 lat. Lasy przerębowe o zwarciu pionowym są szczególnie odporne na okiść.

Szkody od śniegu są najczęstsze w drzewostanach iglastych. Z drzew iglastych najwrażliwsza jest sosna, najmniej wrażliwa - jodła. W drzewostanach liściastych śnieg wyrządza mniejsze szkody, natomiast znaczne uszkodzenia mogą wystąpić przy wczesnym, jesiennym opadzie śnieżnym np. w drągowinach bukowych, które nie zdążyły jeszcze zrzucić liści. Przedwczesny śnieg może spowodować masowe złomy od okiści, zatrzymującej się na ulistnionych jeszcze gałęziach. Śniegołomy mogą powodować deformacje koron buków przez przerzedzenie gałęzi. Z drzew liściastych stosunkowo często uszkodzeniu ulegają; olsza, dąb i buk. W obszarach stale narażonych na okiść powstają lokalne ekotypy drzew o większej odporności na szkody.

Fizjologiczne znaczenie śniegu, to także naturalna stratyfikacja nasion niektórych gatunków drzew. Późne opady śniegu na wiosnę mogą odbić się niekorzystnie na kwitnieniu i owocowaniu drzew.

Grad występuje w czasie gwałtownych burz, zawsze w ciepłym okresie roku (w temperaturze powyżej 0°C). Grad pada w postaci kulek albo nieregularnych kawałków lodu o średnicy 5-50 mm. Opad gradu ma zawsze charakter przelotny. Szkody od gradu bywają bardzo duże, zwłaszcza w drzewostanach do 15 roku życia. Siewki i sadzonki w szkółkach i uprawach mogą ulec całkowitemu zniszczeniu. W młodnikach i starszych drzewostanach szkody polegają na uszkadzaniu i strącaniu liści (igieł), kwiatów, owoców, pędów i kory. Rany na gałęziach mogą sięgać miazgi. Największe szkody wyrządza grad późną wiosną. W górach najbardziej narażone są stoki zachodnie.

Do gatunków wrażliwych na grad należą z iglastych: sosna pospolita, sosna czarna, wejmutka, jodła i świerk, a z liściastych - wiąz, lipa, dąb, wierzba, olsza, jesion, grab, buk i robinia akacjowa. Mało wrażliwe są: modrzew i brzoza. Najbardziej na niebezpieczeństwo szkód gradowych narażone są drzewostany 20-40-letnie. Odporne na uszkodzenia przez grad są równowiekowe drzewostany mieszane.

Pewną rolę w gospodarce wodnej drzew w okresie wegetacyjnym mogą odgrywać z opadów poziomych rosa i mgła.

Rosa to krople wody osiadające na ziemi lub roślinach w pogodne noce, w temperaturze powyżej 0°C. Ilości dostarczanej w ten sposób wody są niewielkie, wynoszą przeciętnie 8-30 mm rocznie, a w ciągu jednej nocy utrzymują się w granicach 0,1-0,2 mm. Znaczenie rosy wynika stąd, że maksimum tego opadu przypada na środek okresu bezdeszczowego, gdy rośliny mają największe trudności z zachowaniem dodatniego bilansu wody. Poza tym rosa występuje w ciągu doby głównie w nocy, kiedy aparaty szparkowe są zamknięte. Nie może więc wniknąć do liści. Gdy występuje niedobór wilgoci w glebie, rosa nie jest w stanie uchronić roślin przed zwiędnięciem lub uschnięciem.

Mgła jest zawiesiną bardzo małych kropelek wody zmniejszającą widzialność poziomą do poniżej 1 km. Ten rodzaj opadu również dostarcza roślinom pewnych ilości wody. Ma to miejsce, kiedy mgła niesiona poziomo przez wiatr osadza się na gałęziach drzew i krzewów. Mgła może stanowić formę ochrony roślin przed przymrozkami. Jednak zbyt długie utrzymywanie się rosy, jak i wody pochodzące z mgły na roślinach, szczególnie w miejscach bardziej wilgotnych i zacisznych, może pobudzać rozwój niektórych chorób. Działanie rosy i mgły zaznacza się szczególnie dodatnio w szkółkach i młodych uprawach leśnych.

Sadź w odróżnieniu od rosy i mgły powstaje podczas mglistej pogody przy spadkach temperatury poniżej 0°C, wskutek zetknięcia się przedmiotów z przechłodzoną mgłą. Oziębiona woda zamarza, tworząc biały osad podobny do szronu, pokrywający pędy, gałęzie, pnie drzew i krzewów oraz krawędzie różnych przedmiotów. Tworzy się w dzień lub w nocy i tym różni się od szronu, który powstaje tylko w nocy. Znaczniejsze szkody powstają tylko wtedy, gdy na pokryte sadzią korony drzew spadną dodatkowe masy śniegu. Na sadź narażone są najbardziej drzewa na skrajach drzewostanów i rosnące pojedynczo na wysokości 400-800 m n.p.m.

Opady atmosferyczne są głównym i najważniejszym źródłem zaopatrzenia roślin w wodę. Niewiele jest roślin, które korzystają bezpośrednio z opadów atmosferycznych (np. epifity). Ogromna większość pobiera wodę z gleby za pomocą systemów korzeniowych. Dlatego woda atmosferyczna, aby mogła być pobrana i zużytkowana przez rośliny, musi dostać się do gleby. Część jej paruje jeszcze w powietrzu. Spora ilość wody trafia na liście roślin i tu ulega wyparowaniu, nie dostając się do gleby. Ogólnie około 30% wody opadowej nie trafia do gleby.

Dla leśnika ważna jest znajomość przepuszczalności koron różnych gatunków drzew dla opadów, czyli znajomość ilości opadów przenikających przez korony i docierających do dna lasu. Ilości opadów zatrzymywane przez sklepienie leśne wynoszą: w drzewostanach sosnowych 18-36%, świerkowych 12-53%, w bukowych 8-30%. Przepuszczalność koron u drzew liściastych jest na ogół większa niż u drzew iglastych. Grubość warstwy śniegu w lesie liściastym jest niemal zawsze większa niż pod drzewostanami świerkowymi, jodłowymi i jedlicowymi. Śnieg taje w lesie liściastym z reguły szybciej niż w borze złożonym z drzew iglastych znoszących ocienienie, przy czym woda ze stopionego śniegu może być łatwo wchłonięta przez odmarzniętą glebę. W miarę wzrostu wielkości opadu deszczu nad lasem maleje jego zróżnicowanie przestrzenne na dnie lasu. W zależności od gatunku drzew, gęstości i budowy drzewostanu rozmieszczenie śniegu w drzewostanie może być dość nieregularne.

Luki i gniazda występujące w drzewostanie otrzymują różną ilość opadów. Gniazda o średnicy mniejszej niż wysokość drzewostanu otrzymują na ogół mniejszą ilość opadów niż powierzchnia otwarta. Deszcz niesiony przez wiatr nie pada prostopadle lecz ukośnie, wskutek czego część opadu pozostaje w koronach drzew stojących przed luką. W miarę zwiększania się wielkości luki lub gniazda opad się zwiększa i przy średnicy gniazda równej 1,5-krotnej wysokości drzew osiąga wartości nieco większe od sum opadu na przestrzeni otwartej. Przy jeszcze większych gniazdach opad maleje, gdyż warunki w nich zbliżają się już do panujących poza lasem. Opady w gniazdach są rozmieszczane nierównomiernie. Luki i gniazda mają lepsze stosunki wodne niż równomiernie przerzedzony drzewostan. Również natężenie światła i temperatury jest w nich większe niż pod zwartym drzewostanem. Dlatego też naturalne odnowienie drzewostanu w lukach i gniazdach znajduje dobre warunki rozwoju, które leśnik stara się wykorzystać stosując odpowiednie rodzaje i formy rębni.

Roczne opady w Europie Środkowej wahają się między 400 a 2000 mm w zależności od położenia poziomego i pionowego. Opady w ilości 650 do 800 mm odpowiadają przeciętnym stosunkom dla wzrostu lasu w Europie Środkowej. Średni opad w Polsce na większej części nizin wynosi 500-600 mm. Deficytem wodnym zagrożone są części Kujaw, Wielkopolski i Mazowsza (450-500 mm). Suma roczna opadów atmosferycznych rozkłada się nierównomiernie na poszczególne miesiące i pory roku. Maksimum dni z opadem przypada na listopad-grudzień a największe ilości opadów występują w miesiącach letnich: czerwiec, lipiec, sierpień. Najmniejsza liczba dni z opadem przypada na wiosnę, ale największe sumy notuje się zimą. Śnieg stanowi 15-25% rocznej sumy opadów. Liczba dni ze śniegiem wynosi w środkowej Polsce 30-70, a w górach przekracza nawet 100. Trwałość pokrywy śnieżnej na obszarze Polski jest różna. W zachodniej części kraju pokrywa śniegu zalega około 40 dni i w ciągu zimy kilkakrotnie znika, natomiast na północnym wschodzie czas jej trwania przekracza 90 dni, w górach może dochodzić do 200 dni.

W warunkach środkowoeuropejskich na wzrost lasu wpływają przede wszystkim deszcze wiosenne i letnie. Przy długich okresach suszy na wiosnę i w lecie w pierwszym rzędzie cierpią młode i jeszcze nie zakorzenione głęboko rośliny, gdyż górne warstwy gleby najbardziej wysychają. Drzewa o płytkich systemach korzeniowych, jak np. świerk, giną podczas suchych lat nawet w starszym wieku. Bardzo niebezpieczne są susze lipcowe i sierpniowe, gdyż brakuje wtedy wody do wytworzenia materiałów zapasowych. Spotykane u nas susze letnie mają ujemny wpływ na przyrost masy drzewnej w roku przyszłym, a ich skutki widoczne są jeszcze w następnych latach. Długość pędów oraz szerokość słoi rocznych drzew zależą przeważnie od ilości deszczów i dlatego w suchych latach są one mniejsze.

Wilgotność powietrza to zawartość pary wodnej w powietrzu. Na wilgotność powietrza mają wpływ następujące czynniki: temperatura, ciśnienie, pora roku i doby, rzeźba terenu, rodzaj gleby i roślinności oraz prędkość ruchu powietrza.

Wyróżnia się: wilgotność bezwzględną i względną powietrza.

Wilgotność bezwzględna (aktualna ilość pary modnej znajdującej się w 1 m3 powietrza) ma dla roślin bezpośrednio niewielkie znaczenie.

Wilgotność względna to procentowe oznaczenie pary wodnej w stosunku do pełnego nasycenia, możliwego przy danej temperaturze. Stopień nasycenia oowietrza parą wodną można wyrazić tzw. niedosytem wilgotności, który równa się różnicy między ilością pary wodnej, potrzebnej do nasycenia powietrza przy danej temperaturze, a ilością pary wodnej zawartej w powietrzu.

Przy pełnym nasyceniu powietrza parą wodną (np. podczas opadów) niedosyt spada do zera i względna wilgotność powietrza osiąga 100%. Im niedosyt jest większy, tym suchsze staje się powietrze oraz tym silniejsze są parowanie i transpiracja, ponieważ powietrze może wchłonąć więcej pary wodnej z tkanek roślinnych. Ze wzrostem względnej wilgotności powietrza, niedosyt maleje. Gdy jest on równy lub bliski zera, transpiracja zmniejsza się. Stopień transpiracji jest u poszczególnych gatunków różny.

Ważniejsze gatunki drzew można uszeregować według malejącej transpiracji następująco: modrzew, brzoza, osika, olsza, jesion, dąb, sosna, buk, jedlica, świerk, jodła. Na ogół drzewa liściaste i światłolubne zużywają więcej wody niż iglaste i cieniolubne. Wyjątkiem jest modrzew, który transpiruje najintensywniej z drzew europejskich, przewyższając pod tym względem wszystkie drzewa liściaste. Dlatego w górach preferuje on stanowiska o cechach klimatu kontynentalnego, gdzie powietrze jest bardziej suche i transpiracja może przebiegać energiczniej. Świerk transpiruje najsilniej w czasie chłodnych i wilgotnych godzin rannych a sosna podczas ciepłych i suchych godzin popołudniowych.

Wymagania roślin w stosunku do wody nie są jednakowe; zmieniają się w każdej porze roku. Zimą pobieranie i wydzielanie wody jest bardzo małe, w okresie wegetacyjnym duże a największe w czasie najintensywniejszego wzrostu lub w okresie nowego listnienia po spoczynku zimowym.

Ze względu na różne zapotrzebowanie na wodę rośliny dzieli się na trzy grupy ekologiczne: higrofity, kserofity i mezofity.

  • higrofity żyją w warunkach stałego nadmiaru wilgoci i są najmniej wytrzymałe na suszę.
  • kserofity to rośliny żyjące w środowisku suchym, zdolne są do znoszenia długotrwałej suszy powietrza i gleby.
  • mezofity rośliny żyjące w środowisku umiarkowanie wilgotnym.

Nasze drzewa leśne są mezo- lub higrofitami; wyjątkowo kserofitami jak sosna i robinia. Najczęściej drzewa liściaste mają cechy zbliżone do higrofitów, iglaste do kserofitów.

Wymagania drzew leśnych w stosunku do wilgotności gleby przedstawiają się następująco:

Zapotrzebowanie wody przez roślinę odgrywa ważną rolę w walce konkurencyjnej z innymi gatunkami. Korzystniejsze warunki wodne sprzyjają pojawieniu się większej liczby roślin o dużych wymaganiach, obdarzonych dużym potencjałem wzrostu a gatunki mniej wymagające zostają wyparte na gorsze siedliska. Wszystkie drzewa są wdzięczne za pewną większą ilość wilgoci, jeśli nie występuje ona w nadmiarze. Nawet sosna i brzoza rosną szybciej i produkują większą masę na glebach świeżych niż suchych. Na nadmiar wody, szczególnie na stagnującą wodę gruntową, wszystkie drzewa są mniej lub bardziej wrażliwe. Na wylewy wód wrażliwe są buk, dąb bezszypułkowy i wszystkie drzewa iglaste.

Wymagania drzew leśnych pod względem wilgotności powietrza można uszeregować następująco:

  • drzewa o dużych wymaganiach: świerk, jedlica,
  • drzewa o umiarkowanych wymaganiach: jodła, dąb szypułkowy, buk, grab, jawor, klon zwyczajny, wiąz polny, wiąz górski, jesion, olsza czarna, topola czarna, wierzby, lipy,
  • drzewa o małych wymaganiach: sosna zwyczajna, sosna czarna, modrzew, brzoza, olsza szara, topola biała, osika.

Znaczne wymagania w stosunku do wilgotności powietrza ma świerk i dlatego dobrze rośnie w położeniach często zamglonych i obfitujących w deszcze. Świerk jest bardziej wytrzymały na niedosyt wilgotności powietrza niż na niedobór wilgoci w glebie. Jodła mimo wysokich wymagań wilgotnościowych powietrza należy do drzew o najmniejszej transpiracji wśród gatunków iglastych.

Woda jest jednym z najistotniejszych czynników środowiska, mających wpływ na wzrost i rozwój drzew. Zaopatrzenie w wodę ma większy wpływ na rośliny, niż wszystkie inne czynniki razem wzięte. Może ona oddziaływać zarówno bezpośrednio jak i pośrednio, oddzielnie oraz w interakcji z wieloma innymi czynnikami, takimi jak temperatura czy dostępność składników mineralnych.

Czynnik wody, oprócz światła, decyduje z reguły o udaniu lub nieudaniu się samosiewu, ponieważ wpływając wybitnie na rozkład próchnicy warunkuje fizyczne właściwości gleby. Leśnik poprzez odpowiednie zabiegi może w pewnym stopniu zwiększyć lub zmniejszyć wilgotność, zgodnie z potrzebami drzew w różnych fazach ich życia. Wpływ gospodarki zrębami zupełnymi przejawia się w obniżeniu retencji wodnej i wydajności źródeł. Przyczyną jest mniejsza przepuszczalność gleby na zrębie zupełnym, wskutek czego woda przesiąka w górnej warstwie o wiele wolniej niż w drzewostanie. Może to być przyczyną do zwiększenia powierzchniowego spływu wód w ciągu roku. Założenie zrębu zupełnego sprawia, że woda z głębszych warstw nie jest zużywana w takich ilościach jak przedtem i dlatego zwierciadło wody gruntowej podnosi się. Przy płytkim poziomie wody gruntowej może to spowodować jej podniesienie aż do powierzchni gleby i doprowadzić do zabagnienia terenu. Po wycięciu drzew gleba pokrywa się gęstą roślinnością chwastów, które przez zużywanie dużych ilości wody mogą wpływać ujemnie na wilgotność głębszych warstw. Polepszenie stosunków wodnych na powierzchni odnowieniowej wymaga stosowania różnych sposobów przygotowania gleby, różnych metod sadzenia, stosowanie odpowiednich więźb właściwych dla określonego siedliska i gatunku oraz dobór odpowiednich gatunków drzew. Drzewostany wielogatunkowe wpływają korzystniej na obieg wody w lesie w porównaniu do jednogatunkowych.

Po nastąpieniu zwarcia, leśnik może regulować wilgoć głównie za pomocą cięć, stosując przerzedzenie młodników i tyczkowin, trzebieże w drągowinach i drzewostanach starszych oraz cięcia prześwietleniowe i rębne.

Trzebież może na suchych stanowiskach podnieść wilgotność gleby, ponieważ pobieranie wody z głębszych poziomów jest po trzebieży mniejsze wskutek usunięcia z drzewostanu części drzew. Trzebież przyczynia się do zwiększenia parowania gleby i transpiracji roślin, ponieważ podwyższa się temperatura i wzmagają się ruchy powietrza. Trzebieże wczesne chronią w dużym stopniu drzewostany przed śniegołomami.

Najkorzystniej na stosunki wodne gleby wpływa rębnia przerębowa, która dzięki stałej osłonie i ocienieniu dna lasu, zapobiega wysuszaniu i zabagnieniu gleby.

Leśnik powinien w miarę możliwości przeciwdziałać zużywaniu wody glebowej przez trawy lub wyparowywaniu jej w powietrze. Sposobami poprawiającymi bilans wodny w lesie są:

  • osłona gleby przed słońcem i wiatrem,
  • zapobieganie usuwaniu z lasu wilgotnego powietrza przez wiatr,
  • powstrzymanie rozwoju chwastów zużywających duże ilości wody,
  • ochrona w glebie próchnicy.
k/klimatyczne-czynniki-siedliska-woda.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)