Okrzesywanie drzew

Przystępując do okrzesywania należy uwzględnić rodzaj drzewa oraz jego wymiary i położenie w stosunku do podłoża, rozmieszczenie gałęzi oraz ich grubość, występujące w drewnie naprężenia, warunki terenowe i sytuacyjne, stosownie do poniższych zaleceń:

• jedno drzewo powinno być okrzesywane tylko przez jednego robotnika,
• w zasadzie, okrzesywać należy drzewa leżące na ziemi, z wyjątkiem określonych dalej szczególnych przypadków (usuwania złomów i wywrotów) oraz drzew iglastych do II klasy wieku, które mogą być podniesione do okrzesywania za pomocą specjalnych widełek lub drąga,
• sprawdzić położenie drzewa - określić i zlokalizować oraz usunąć zagrożenia, np. jeżeli zachodzi taka potrzeba, zabezpieczyć drzewo przed przemieszczeniem się, odrzucić przeszkadzające gałęzie,
• kierunek postępowania z okrzesywaniem na stokach uzależniony jest od kierunku obalenia drzewa, mianowicie: drzewo obalone w dół stoku
  • okrzesywać od odziomka do wierzchołka;
  • drzewo obalone wzdłuż warstwicy - okrzesywać przemieszczając się powyżej niego;
  • drzewo obalone w górę stoku - okrzesywać od wierzchołka do odziomka.

Przy okrzesywaniu zabronione jest:

• okrzesywanie gałęzi, które nie są w całości widoczne, np. ukryte pod śniegiem,
• opieranie stopy o drzewo, stawanie na drzewie lub okrakiem nad drzewem,
• okrzesywania gałęzi naprężonych przed usunięciem naprężenia, np. przez obrócenie drzewa lub skrócenie gałęzi stojąc po stronie ściskanej, a więc najczęściej po stronie wewnętrznej wygięcia,
• trzymanie uruchomionej pilarki tylko za uchwyt sterujący.

Podczas okrzesywania pilarką należy:

• utrzymywać wyprostowany kręgosłup, unikać wymuszonej pozycji ciała, starać się opierać pilarkę o okrzesywane drzewo lub na lewym udzie,
• przy okrzesywaniu drzew o średnicy większej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po tej samej stronie drzewa po której znajduje się obcinana gałąź,
• gałęzie o znacznej grubości obcinać dwoma rzazami, z uwzględnieniem występujących naprężeń ściskających i rozciągających,
• zachować szczególną ostrożność podczas wykonywania cięcia od góry, stojąc po tej samej stronie drzewa po której znajduje się obcinana gałąź,
• przechodzić do następnej gałęzi dopiero po całkowitym odcięciu poprzedniej.

Do odcinania cieńszych gałęzi należy stosować siekierę. W takim przypadku do okrzesywania może być zastosowana także łopatka. Przy okrzesywaniu siekierą drzew o średnicy mniejszej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po przeciwnej stronie drzewa niż znajduje się obcinana gałąź. Przy okrzesywaniu siekierą drzew o średnicy większej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po tej samej stronie drzewa po której znajduje się obcinana gałąź, możliwie na jej wysokości. Wałki o długości do 1,5 m okrzesywać wyłącznie siekierą. Wałek w pozycji zbliżonej do pionowej powinien być przy tym jednym końcem oparty o podłoże, a za drugi podtrzymywany jedną ręką oraz okrzesywany drugą ręką. Po okrzesaniu wałka do połowy jego długości, należy go odwrócić.

Przydatna jest w szczególności do okrzesywania cienkich gałęzi, wyrastających w okółkach położonych w bardzo małych odstępach. Polega na okrzesywaniu drzewa w cyklach obejmujących po trzy długie (80-100 cm) ruchy (fazy). Fazy okrzesywania gałęzi na bokach strzały (1 i 3) wykonywane są górną stroną prowadnicy, rozpoczynając po stronie drwala. Gałęzie na górnej części strzały (faza 2) mogą być okrzesywane także dolną stroną prowadnicy.

Technika dźwigniowa cechuje się opieraniem pilarki o okrzesywane drzewo oraz operowaniem nią na zasadzie dźwigni, podczas większości faz okrzesywania. W jej ramach mogą być stosowane poniższe techniki:

Najbardziej przydatna, jeżeli odstępy między okółkami są większe niż półtorej długości użytecznej prowadnicy. Cechuje się cyklami składającymi się z trzech faz, w trakcie których okrzesywane są gałęzie i sęki w jednym okółku. Cykl obejmuje:

• faza pierwsza (1) - obcięcie gałęzi po stronie przeciwnej pnia niż znajduje się drwal, który powinien przy tym stanąć w lekkim rozkroku przodem do pnia, oprzeć pilarkę o drzewo oraz wykonać cięcie na zasadzie dźwigni ruchem do góry (górną stroną prowadnicy), jeżeli możliwe jest wsunięcie prowadnicy pod gałąź lub ruchem do dołu (dolną stroną prowadnicy), jeżeli brak jest miejsca na wsunięcie prowadnicy pod okrzesywaną gałąź;
• faza druga (2) - obcięcie gałęzi na górnej stronie pnia przez drwala, który powinien położyć pilarkę tak, aby prowadnica leżała płasko na pniu, zmieniając przed tym chwyt lewej ręki na uchwycie podtrzymującym pilarki z górnej jego części do nasady przy pokrywie sprzęgła, następnie drwal wykonuje cięcie na zasadzie dźwigni, górną lub dolną stroną prowadnicy, stosownie do potrzeby, np. w celu uniknięcia zakleszczenia;
• faza trzecia (3) - obcięcie gałęzi po stronie drwala, który powinien przesunąć chwyt lewej ręki na uchwycie podtrzymującym do jego środka, ustawić pilarkę na pniu po swojej stronie i na zasadzie dźwigni obciąć gałęzie ruchem do dołu (dolną stroną prowadnicy).

Jeżeli możliwe jest obcięcie gałęzi na dolnej stronie pnia, dochodzi faza czwarta (technika 4-fazowa). W tym przypadku drwal powinien cofnąć prawą nogę do tyłu w bok oraz dokonać obcięcia gałęzi górną stroną prowadnicy, opierając przy tym prawe ramie na udzie prawej nogi.

Najbardziej przydatna, jeżeli odstępy między okółkami są mniejsze niż półtorej długości użytecznej prowadnicy. Jest połączeniem dwóch cykli techniki dźwigniowej 3-fazowej, z tym, że fazy w drugim cyklu wykonywane są w odwrotnej kolejności, biorąc pod uwagę stronę pnia oraz cechują się przeciwnym kierunkiem ruchów prowadnicy podczas cięć. Tak więc: faza czwarta wykonywana jest po tej stronie pnia po której stoi drwal (po tej samej po której zakończyła się faza trzecia) oraz wykonywana jest na zasadzie dźwigni, ruchem prowadnicy do góry (górną stroną prowadnicy); faza piąta na górnej stronie pnia, wykonywana jest na zasadzie dźwigni, górną lub dolną stroną prowadnicy, unikając zakleszczenia piły w rzazie, faza szósta wykonywana jest po przeciwnej stronie pnia, na zasadzie dźwigni, ruchem prowadnicy do dołu (dolną stroną prowadnicy). Jeżeli możliwe jest obcięcie gałęzi na dolnej stronie pnia, wykonuje się dodatkowo dwie fazy (technika 8-fazowa), łącząc odpowiednio dwa cykle techniki 4-fazowej.

Proponowana w szczególności w młodych drzewostanach iglastych (głównie świerkowych), przy okrzesywaniu drzew dostępnych na całym obwodzie strzały (np. podniesionych) oraz przy mniejszych odstępach między okółkami niż jedna długość użyteczna prowadnicy. Technika 13-fazowa jest połączeniem dwóch cykli techniki 6-fazowej, z okrzesaniem dolnej strony pnia.

Źródło: Praca zbiorowa „Poradnik użytkowania lasu” Warszawa 2000